Vikan - 07.12.1967, Síða 28

Gylfi Gr'öntiaS tók saman
Yfir barnsfæðingu hvílir jafnan hótíðlegur
blær. Meðan fæðingarhríðirnar standa sem
hæst, er loftið þrungið spennu og kvíða. En
strax og hinn nýi einstaklingur gefur fró sér
fyrstu hljóðin, ríkir ró og friður, — eins og þegar
loksins lygnir eftir langvarandi fórviðri.
Nú ó dögum þurfa konur naumast að kvíða
barnsburði á sama hátt og mæður þeirra og
ömmur. Ytri aðstæður hafa gerbreytzt. I þéttbýl-
inu nægir að lyfta símtólinu. Eftir skamma stund
hefur sjúkrabíll flutt sængurkonuna á fæðingar-
deild, þar sem hún nýtur allrar þeirrar hjálpar
og hjúkrunar, sem unnt er að láta í té.
En það þarf ekki að leita langt aftur í tím-
ann til þess að finna hið gagnstæða: Kona í
barnsnauð í dimmri og kaldri baðstofu; bærinn
afskekktur og engar samgöngur; bóndi og Ijós-
móðir brjótast áfram í blindhríð og náttmyrkri.
Það er teflt um líf og dauða. Berst hjálpin (tæka
tíð eða of seint?
Oft bar það við, að konur tóku léttasótt, þeg-
28 VIKAN-JÓLABLAÐ
ar verst gegndi: í mestu manndrápsbyljunum,
að næturlagi eða ef til vill á sjálfa jólanótt.
KONA í BARNSNAUÐ OG KÁLFUR í FLÓRNUM.
Islenzkar Ijósmæður hafa unnið óeigingjarnt
og erfitt starf hér á landi, ekki sízt áður fyrr,
þegar kjör og aðstæður voru erfiðari en nokkur
fær skilið nú á dögum. Undanfarin ár hefur kom-
ið út safn frásagna um líf og starf íslenzkra Ijós-
mæðra. Bindin eru þegar orðin þrjú, og hefur
sér Sveinn Víkingur annazt útgáfuna. Við skul-
um blaða örlítið í þéssum ágætu bókum í leit
að sögulegum fæðingum á jólanótt og fleiri at-
vikum, sem athygli vekja.
Sigurlína Einarsdóttir var Ijósmóðir í innri
hluta Saurbæjarhrepps í Eyjafirði 1908—1929.
Hún var gift Tómasi Benediktssyni og bjuggu
þau að Hólum í Eyjafirði.
Þeim hjónum var ein jólanótt á Hólum sér-
staklega minnisstæð. Vinnumaður þeirra hafði
fengið lungnabólgu og legið þungt haldinn um
skeið. Þau hjónin höfðu orðið að vaka yfir hon-
um til skiptis. Á jólanótt var líðan hans ögn
skárri, en þó hafði Tómas ekki farið úr fötum
alla nóttina. Þannig stóð á, að kýr var komin
fast að burði og þurfti því jafnframt að sinna
henni. Tómasi féll blundur á brá stundarkorn
þessa erfiðu nótt, en skyndilega vaknar hann
við mannaferð. Þar er kominn maður að sækja
Ijósmóðurina. í næstu andrá gerist hvort tveggja
í senn: Sigurlína býr sig í snatri að vitja konu
í barnsnauð, en Tómas fer að bjarga kálfinum,
sem var kominn i flórinn.
Ljósmæður hafa ósjaldan orðið að takast á
hendur erfið ferðalög, þurft að yfirgefa heim-
ili sín, þegar verst stóð á og fálma sig áfram (
fárviðri langan og villugjarnan veg. Það var
ofsarok og hláka og Eyjafjarðará ísi lögð þessa
jólanótt. Vatn rann ofan á ísnum og þess vegna
mátti búast við hættulegum vökum hér og hvar.
Brú fyrirfannst engin á þessum tíma. Sigurlina
sat á skaflajárnuðum reiðskjóta, og þannig var
haldið út á ísinn, þótt hann væri veikur og gæti
brostið á hverri stundu. Maður hennar fór á
undan á sokkaleistunum og reyndi (sinn með
löngum broddstaf.
Allir komust heilu og höldnu yfir ána og allt
fór vel, nema hvað lítið fór fyrir kyrrð og næði
á Hólum þessi jól.
JÓLANÓTT í NORÐAN STÓRHRÍÐ.
Ekki var ónæðið minna hjá Þorbjörgu Sigur-
hjartardóttur, sem var Ijósmóðir f Svarfaðardal
1911—1934. Frásögn hennar er á þessa leið:
„Einu sinni rétt fyrir jól sat ég yfir konu niðri
á Karlsá á Ufsaströnd. Fæðingin gekk vel og á
Þorláksdag greip mig mikil löngun til að kom-
ast heim að Urðum fyrir jólin. Snjór var afskap-
legur og ófærð. Lagði ég þó af stað og gekk
fram að Tjörn og gisti þar, en á aðfangadag
fór ég þaðan og fylgdi mér unglingspiltur frá
Tjörn. Veður var illt og fór versnandi þegar á
daginn leið. Við þrömmuðum fram dalinn (
ófærðinni, og það segi ég satt, að mér fannst
hann eins og barmafullur af snjó. En áfram
héldum við yfir þessa afskaplegu snjóbreiðu,
þar sem rétt glitti í bæina eins og dökkleitar
þústir og heim komumst við í Urðir og hugði ég
gott til að hvíla mig þar um jólin. En ekki hafði
ég fyrr skafið af mér snjóinn og komið mér í
þurr föt en síminn hringir og ég er beðin að
koma tafarlaust í Hánefsstaði og taka þar á
móti fyrsta barni ungra hjóna, er þar bjuggu.
Tveir röskir piltar voru sendir eftir mér og lagði
ég af stað með þeim tveim stundum eftir að ég