Skírnir - 01.01.1917, Síða 107

100 Um heiti hljóðfæra og önnur hljómfræðisorð i islenzku. fSkirnir
•og eru slegnar með slegli. Einkennileg er hin rússneska b a 1 a -
læka með þrístrendri lögun. Sístran (eister) er sambandsliður
lútunnar og gítarsins og með flötum botni, en slegin með slegli.
— Með flötum botni og hliðum er einnig g í t a r i n n, algengasta
hljóðfærið af þessum flokki og alkunnur hór á Islandi. Einkenni-
leg er hin spormyndaða lögun hans með smábugðum inn á við í
miðju. Er leikið á hann á h'kan hátt og á lútuna (með fingrunum).
B. Strokhljóðfærin eru einn hinn mikilvægasti hljóðfæraflokk-
ur, og með þeim teljast nokkur hin helztu og dýrlegustu hljóð-
færi, sem til eru.
Þeim má skifta í tvo aðalflokka: gígjurnar með mjög
hvelfdum botni eins og lútan og mandól(ín)an og f i ð 1 ú n g a með
flötum eða lítt hvelfdum botni.
G í g j a n var lítið fiðlulíkt hljóðfæri með hvelfdum botni, en
þaö er nú úrelt. A þ/zku er orðið nú einnig haft um hina al-
mennu fiðlu, og er ekkert við það að athuga. Gígjan er náskyld
hinni núverandi fiðlu. Hins vegar er það vitleysa ein að nota
þetta heiti um alþýöuhörpuna, lútuna og ef til vill fleiri
hljóðfæri. Eins konar gígja var einnig vasagígj an (fr. pochette,
da. stokfiol), er danskennarar notuðu mikið áður fyr (sbr. kvæði
Bellmans og Tennemann í »Aprílsflónunum« eftir J. L. Heiberg).
Þetta hljóðfæri var einnig með flötum botni. Mætti kalla það
vasafiðlu.
Flðlungar voru áður tvenns konar: viola da braccio,
armfiðlungur, og viola da gamba, hnófiðlungur.
Hvorir tveggja náðu yfir bæði stór (djúp) og smá (há) eintök.
Þeir áttu oftast 5—6 strengi, stundum að eins fjóra, alloft marga.
Af armfiðlungum var einkum viola d’amore uppáhaldshljóðfærið á
18. öld. Atti það 5—7 þarmstrengi, er boginn var dreginn yfir,
og auk þess aðra 5—7 endurhljómandi strengi úr málmi, er gerðu
hljóðfærið einkar hljómþýtt. Er það sjaldan notað á okkar dögum.
Af hnófiðlungum var tenórgamban mikið notuð sem »sóló«-
hljóðfæri á 18. öld og þótti hún harla hljómþýð. Er hún enn
stundum notuð á Frakklandi og taka sumir hana fram yfir v i o 1 o n -
cello, er hefir bolað henni burt.
Þessir fiðlungar (it. viole) eru nú svo að segja úr sögunni, og
skipa nú violino, alto, violoncello og violone sæti
þeirra. Eru þessi hljóðfæri einfaldari, spengilegri og hljómsterkari,
en hin. Um uppruna þeirra vita menn fátt; þau viröast eins gömul