Iðunn : nýr flokkur - 01.12.1929, Blaðsíða 79

fÐUNN
Heimskautafærsla.
401
utan þá, 2—3 mílur frá fjarðaopunum, 120—140 m. í
Noregi er algengt dýpi inni í fjörðum 400—600 m. En
fyrir utan firði þar er dýpið 140 — 200 m.
Það mun vera algengasta skoðunin, að hið miklu dýpi
inni í mörgum fjörðum stafi af því, að þar hafi þunga
og þrýstingar, frá aðaljöklinum að baki, gætt mest, en í
fjarðamynnunum hafi sjórinn lyft undir jökulsporðinn og
dregið úr afli hans. En þá hefir sjávarborð ekki getað
staðið miklu lægra, er firðirnir mynduðust, en nú —
eins og þó hefði mátt vænta eftir reglunni um lofts-
lagsbreytingar. Það hefir að minsta kosti ekki getað staðið
lægra en nú, er sumir firðir mynduðust, hafi þeir mynd-
ast á þennan hátt, því að svo er grunt í mynnum sumra
fjarða, þó að mikið dýpi sje inni í þeim. Þannig hefir
fundist 150—170 m. dýpi í fjörðunum á Barðaströnd,
þó að aðeins 15—17 m. dýpi sé í Breiðafirði fyrir utan
þá. En svo er munurinn á dýpi inni í sumum fjörðum
og í mynnum þeirra svo mikill, að mjög ósennilegt er,
ef ekki alveg ómögulegt, að hann sé kominn fram á
þennan hátt. Inni í Sognsæ í Noregi er þannig 1244 m.
dýpi, en í mynni hans aðeins 158 m. Is, sem lá með
miklum þunga á botni fjarðarins á 1244 ,m. dýpi, gat
ekki flotið í mynni hans í 158 m. dýpi. I minsta lagi
hljóta jafnan 6fr af ís, sem er á floti, að vera undir yfir-
borði sjávar. Þess vegna hefði dýpið átt að verða að-
eins litlu minna í mynni fjarðarins og fyrir framan það
en inni í firðinum. Tilgáta þessi er því mjög ósennileg.
ísinn þarf ekki heldur á lyftiafli vatns né sjávar að halda,
til að geta grafið dældir, jafnvel í fast berg. Mörg stöðu-
vötn fylla einnig dældir, sem jöklar hafa myndað á jök-
ultímanum. En augljóst er, að þær eru ekki myndaðar
á sama hátt og getið hefir verið til um firðina og nú
var nefnt. Margt er þó líkt um sum dalvötnin og firð-
ina, og ekki er ósennilegt, að hvorttveggja sé myndað
á likan hátt.
Eins og minst var á hér að framan, eru miklar líkur
til þess, að sjávarborð hafi staðið miklum mun lægra á
jökultímanum en nú. Mynni margra fjarða hafa þá verið
annaðhvort mjög grunn eða algerlega ofan sjávar. Skrið-