Iðunn : nýr flokkur - 01.12.1929, Blaðsíða 82

404
Heimskautafærsla.
IÐUNN
draga úr núningi skriðjöklanna í mynnum djúpálanna,
eins og ísspildurnar fyrir framan marga firði hafa gert
í mynnum þeirra.
Það er álit, jarðfræðinga, að sjávarbrim hafi myndað
landgrunnið. Úti á brúnum þess er um 200 m. dýpi.
Áhrifa brims gætir aðeins á tiltölulega litlu dýpi. Er því
augljóst, að sjávarborð hefir hlotið að standa miklu lægra,
þegar landgrunnið myndaðist, en nú. Það er eins um
landgrunnið og djúpálana, að mestar eru líkurnar til að
það hafi verið á jökultímanum, að sjávarborð hafi staðið
svo lágt, að landgrunn gæti myndast1). En þá verður það
ísinn, sem á aðalþáttinn í myndun þess, en ekki brim.
Skriðjöklar hafa grafið dali og firði í brúnir hálendisins,
þar sem nú er landgrunnið, ýmist út til hafs, eða ofan að
djúpálunum, sem myndast hafa fyrst. Síðan hafa jöklar
sorfið sundur hryggina, nesin og tangana, milli dalanna
og fjarðanna, í eyjar og sker. Smám saman hafa þeir
svo skafið utan úr eyjum og skerjum og eytt þeim. Yfir-
borð landgrunnsins hefir svo jafnast enn betur við það,
að það hefir hulist þykkri ísbreiðu, er ýttist jafnt og þétt
fram eftir því undan afli skriðjökla af landi.
Á hlýviðrisskeiðum á jökultímanum hefir sjávarborð
staðið hér hærra en nú. Sævarmyndanir frá slíkum hlý-
viðrisskeiðum, t. d. í Fossvogi við Skerjafjörð og víðar,
sýna það.
Um lok jökultímans, er loflslag var farið að hlýna og
jöklar farnir að hverfa af strandlendinu, hæltkaði jafn-
•framt sjávarborð, svo að láglendin huldust sjó. Eftir að
loftslag hafði kólnað nokkuð aftur og sjávarborð lækkað,
hlýnaði enn á ný, nokkurum þúsundum ára fyrir land-
námstíð, um leið og sjávarborð hækkaði, eins og sævar-
myndanir við Húnaflóa sýna (purpura-skeiðið). Síðan
1) Prófessor Fr. Nansen álítur aö landgrunnið við Noreg haf>
myndast á pliocentímanum. Samkvæmt tilgátunni um heimskauta-
færslu ætti landgrunnið hér við land að hafa myndast um sawa
Ieyti og landgrunnið við Noreg. Nú vita menn líka að jökultímin11
hefir byrjað hér miklu fyr en álitið var til skamms tíma. Hefm
dr. Helgi Péturss leitt það í Ijós með skýringu sinni á myndun
móbergsins.