Kirkjuritið - 01.05.1965, Blaðsíða 36

KIHKJUItlTIÐ
274
Kristnin stillir innri streiifii í brjóstum manna. í vissum
skilningi geta hér átt við orð skáldsins:
Og liljóður eg í liljóninum eirði,
í liugarfró sem einskis saknar; —
og fann það sem að sál mín heyrði
var sigurslagur fólks, er vaknar.
Islenzk, kristin menning lætur menn finna sjálfan sig í nýj-
um skilningi. Hiin miðar við og byggir á einstaklingnum. Kon-
ungdómur mannsins fer þar. Hinn ágæti franski miðaldafræði-
maður Marc Bloch bendir á, að liöfuðviðfangsefni kirkjulegra
ritliöfunda sé oft að sanna eignarrétt kirkjunnar á ýmsum
verðmætum í lönduni og lausum aurum, og séu rit þessi því
oft þýðingarlítil plögg um menn. Slíkt á ekki við um fornbók-
menntir okkar.
Annað bendir hinn mikli fræðimaður á. Erlendir sagnritar-
ar fari fyrst að gefa gauni að ættum manna, er þeir verða fræg-
ir veraldarliöfðingjar, og íslenzkir ritliöfundar frá sama tíma
rekji hetur ættliði almennra bænda en vitað sé um yfirstéttir
miðalda. Höfðingdómur einstaklingsins sem manns nægir ís-
lenzka sagnaritaranum.
Bókmenntir okkar íslendinga eru fvrir almenning. Það er
deilt um, hvernig Islendingasögur séu til orðnar, en víst er, að
þær liafa verið sagðar á þingum og mannfundum öðrum og
lieima fyrir, og verið þannig miðaðar við og mótaðar af áheyrn
alþýðu manna.
Kirkjulegt uppliaf ýmissa sagna okkar er nú að verða inönn-
um ijósara, en áður var, en þær eru þó ekki miðaðar við presta
eða munka. Þær eru stéttlausar. Fræðimaður furðar sig á, að
liöfundur sögu skuli lelja upp liðsmenn fyrirliða eins. Honum
finnst, að nöfnin skyggi á foringjann, en sagan fjallar líka um
liinn óbrevtta liðsmann, einstaklinginn.
Fræðakona ein liefur bent á, að enskur þjónn geti gengið um
bókasafn búsbónda síns um áratugi án þess að fræðast urn efm
þess. Islenzkur smali bins vegar lilaut að lieyra sögurnar lesnar
og naut þeirra á borð við liúsbændur sína.
1 andlegu lífi Evrópu varð viðreisn víða aldirnar nokkru eftir