Jörð - 01.05.1945, Side 19

JORÐ
17
fullt fargjald, 350 ríkisdali. „Mér varð bilt við,“ sagði Rask um
þetta síðar, „en gætti mín að láta ekki á neinu bera, sagðist eigi
hafa svo mikla peninga á mér, þyrfti að sækja þá.“ Borgaði
Rask síðan orðalaust það, sem upp var sett. Eftir það vildi
kaupmaður láta hann borða hjá sér svo sem í góðgerðarskyni,
en miklu stærra var í Fjónbúanum en svo, að hann ynni það
til matar síns að þiggja á þeim stað.
Kynni Rasks af íslendingum urðu að ýmsu leyti il 1 og að
öðru leyti góð. En aldrei dró úr ást hans á íslenzkri menningu
og tungu. Tvö ár dvaldi Rask á íslandi og lærði málið til þeirr-
ar hlítar, að hann samdi síðan ágætar fræðibækur um íslenzka
tungu. Hefur Björn M. Ólsen Jretta uni hann sagt: „Og sá sómi
verður ekki af Rask tekinn, að hann hefur lagt alla hornstein-
ana til liinnar íslenzku beygingarfræði og þeir standa óbifan-
legir enn í dag.“
Á næstu árum unnu Joeir Rask og Árni Helgason að því að
koma upp íslenzku útgáfufélagi með almenningsþátttöku.
Skoðun Rasks var þessi: Við verðum að koma upp nýjum ís-
lenzkum bókmenntum og fræðsluritum af öllu tagi, „þar ekk-
ert annað meðal er mögulegt til að fræða almenning hér í
landi.“ Erlendar bækur skiljast ekki að hálfu gagni og skemma
málið. „Af þeint dönsku bókum mun líklega sá siður kominn
að nefna alla Jjá hluti, sem skólalærdómi tilheyra, svo og flest
lönd og staði með dönskum nöfnum eða Jdó heldur með orð-
skrípúm afbökuðum úr dönsku, svo sem slúttning, fylgja, forre-
lesningar, yfirsetja (ályktan, afleiðing, fyrirlestrar, útleggja
eður þýða) og ótal fleiri, hvað ekki einasta skemmir og óprýðir
málið hræðilega, heldur líka gjörir það að verkum, að vísinda-
menn loksins fá allt annað mál heldur en ahnenningur, hverj-
um öll menntum viðkomandi efni smám saman verða óskiljan-
leg. En ef Jiað yrði, Jjá færi betur, að málinu væri útrýmt með
öllu.“ Þessi orð, sem hér voru tilfærð, standa í dreifibréfi Rasks
til Jteirra, sem hann vildi fá til að styðja stofnun bókmenntafé-
lags síns. Hann dregur ekki dul á svartsýni sína í niðurlagi
þessa kafla, og ódulin er hún með öllu í bréfi rituðu til Bjarna
Thorsteinssonar veturinn 1813—14: „Annars Jsér einlæglega
að segja held ég, að íslenzkan bráðum muni út af deyja. Reikna
2