Eimreiðin - 01.01.1924, Blaðsíða 44

40
FRUMEINDAKENNING NÚTÍMANS
EIMREIÐIN
irnar flytjist úr innri braut í ytri, þarf frumeindin að fá orku
frá umhverfinu.
Þegar margar línur eru á litbandinu, verða brautirnar einnig
að vera margar. I litbandi vetnisins hafa fundist yfir 30 línur
í línuflokki þeim, sem kendur er við Balmer. Eftir kenningu
Bohrs myndast þessar línur við það, að rafeindin, sem ekki
er nema ein í vetnisfrumeindinni, flytst úr ytri brautum og inu
í þá næst instu. Til þess þyrfti þá yfir 30 brautir. Um fjar'
lægð þessara brauta frá miðdepli kjarnans hefir Bohr gefið
þá reglu, að fjarlægð annarar brautarinnar að innan sé 22 ^
4 sinnum meiri, þriðju brautarinnar 32 = 9 sinnum meiri en
hinnar instu o. s. frv. Til skýringar skal þess getið, að þegar
talað er um þvermál vetnisfrumeindarinnar, er átt við þver-
mál instu rafeindarbrautarinnar. Þegar rafeindin er þar, er
orka frumeindarinnar minst, og þá er hún í sínu eðlilega
ástandi. Líkt gildir þótt rafeindirnar séu fleiri, þá er það minsta
þvermál, sem átt er við. Þegar rafeindin flytst inn í einhverja
ákveðna braut verður orkan, sem frumeindin missir, þvl
meiri, því utar sem rafeindin er, þegar hún hefur göngu sína.
En því meiri orku sem frumeindin missir, því nær verður su
lína, sem myndast, bláa endanum á litbandinu og flytst loks
út fyrir það sýnilega, út í það »ultra«bláa. Sambandið milh
orkunnar og litar ljóssins er þannig, að E = h . n, þar sem
E táknar orkuna, h óbreytilega tölu (Konstant) og n sveiflu'
tölu ljóssins, en hún er meiri fyrir blátt en rautt ljós. Þegar
rafeindin hreyfist í ákveðinni braut, minkar orka frumeindar-
innar ekki.
Ef fleiri en ein rafeind er utan við kjarnann, verður auð-
vitað alt miklu margbrotnara. I sólefnisfrumeindinni eru þmr
tvær og ganga þá í tveim jafnstórum hringum, sem liggja 1
flötum, er mynda 60° horn. Annars eru brautirnar venjulega
sporbaugar.
Menn hafa nú getað komist nokkuð nálægt því, hve stórar
frumeindirnar, kjarninn og rafeindirnar eru. Á frumeindunum
er tiltölulega lítill stærðarmunur, og stærðin fer ekki eingöngu
eftir frumeindaþunga. Kolefni hefir minsta frumeind en málm-
urinn Cæsium stærsta. Þvermál frumeindanna liggur nálægt
2’10"8 cm., þ. e. tveir hundrað miljónustu hlutar úr senti-