Eimreiðin - 01.09.1966, Síða 66

J0RGEN BUKDAHL SJÖTUGUR
eftir Bjarna M. Gíslason.
Til eru margar þjóðir og lönd í heiminum, en það er ekki til
nema ein eyja, sem heitir Als. Hún er ein af 500 smáeyjum, sem
tilheyra Danmörku. Um hana hafa höfðingjar miklir deilt fyrr á
öldum og danskur konungur tortímt þar lífi sínu innan hárra
kastalamúra. Þar hafa danskar hersveitir undirbúið varnir gegn
þýzkum árásarherjum við landamærin — og danskir hermenn svo
hundruðum skiptir leitað þar athvarfs.
Þegar ég kom til eyjar þessarar árið 1934, gátu börn og öldungar
hallað sér út af í hvítum sandinum við ströndina og notið lífsins,
að því er virtist í áhyggjuleysi. En samt var eitthvað það í augum
og fasi eyjarskeggja, sem vitnaði um einhvern ótta, eins og yfirvof-
andi sandbylur fjarlægrar eyðimerkur væri í nánd. Ég komst brátt
að því, hvers konar skuggi það var, sem lá yfir eynni. Ennþá einu
sinni kyntu ræningjar og ofbeldismenn elda sína aðeins dagleið frá
bæjardyrum eyjarbúa. Tæpar tvær mílur frá eynni liggja Dybböl-
hæðir, einn örlagaríkasti staðurinn í sögu Dana. Þar höfðu safnazt
saman, árið áður en ég kom þarna, um 50 þúsund manns, og þessi
mannfjöldi var fyrirboði mikillar þjóðhreyfingar, sem flæddi y'lii'
allt Suður-Jótland árin, sem ég var þar. Þjóðhreyfing þessi kallaði
sig ,,Det unge grænseværn“ (Landamæravörn æskunnar), og hún
var til orðin fyrir vakningarhreyfingu framsýnna manna, sein þegar
í upphafi sáu gegnum grímu nazistastefnunnar og skoðuðu hana
sem fortíðaröpun af lægsta tagi.
Einn af þessum mönnum var Jfirgen Bukdalil, og þó að hann tæki
ekki beinan þátt í félagsskapnum, var hann eftirsóttur ræðumaður
á þeim motum, sem beittu sér fyrir því að stöðva uppgangsplágu
nazismans við dönsku landamærin.
Árið eftir að ég kom til Danmerkur, höguðu örlögin því þannig,
að mér gafst tækifæri til að sitja við ræðustól Bukdahls í dálitlum
bæ skammt frá landamærunum. Og ég gleymi aldrei þessum fyrir-
lestri og smáatviki, sem kom fyrir þann dag. Það var algengt á þeim
tímum, að menn, sem gáfu sig að þjóðræknisstörfum, heilluðust af
ofurkappi nazismans. Án þess að vera sér þess meðvitandi tileinkuðu