Eimreiðin - 01.09.1966, Síða 80

260
EIMREIÐIN
stutt sé, er merkileg og táknræn lýsing á því lífsviðhorfi, sem Stóumenn
tileinkuðu sér. Epictet fékk ekki undan misþyrmingum komizt. Þá var
að taka þeim með æðruleysi og karlmennsku. Það var sá hluti örlaga
hans, sem hann réð yfir. Það var hans framlag i örlagasjóðinn.
Um Epafródítus, húsbónda Epictets, er lítið vitað annað en það,
sem fram kemur í ritum hins síðarnefnda, eða réttara sagt í ritum
þeim, sem um liann hafa verið skráð. — En það er ekki mikið; aðeins
tvisvar er á hánn minnzt. Á öðrum staðnum hefur Epictet máls á þvb
að sumir menn nemi heimspeki aðeins til að sýnast, en séu eftir sem
áður háðir veraldlegum kröfum og þörfum stéttar sinnar, en síðan bætir
hann við: „Fyrir þær sakir er torvelt að Iiafa hemil á viðhorfum sínuni,
þegar truflandi áhrif eru sterk. Ég þekki mann, sem hékk á knjám
Epafródítusar og kvaðst vera í nauðum, því að hann ætti ekki eftir
nema hálfa aðra milljón fjár síns. — Og hvað gerði Epafródítus? Hlo
hann að honum, eins og við ættum að gera? — Ónei, hann varð undr-
andi og sagði: „Vesalings maður, hvernig máttir þú þola slíka raun og
þegja um hana?“ — Auðséð er, að Epictet hendir hér gaman að hús-
bónda sínum og telur afstöðu hans til veraldlegra fjármuna heldur h'tið
hrósverða.
Aðra sögu segir Epictet, og er hún á þessa leið: „Epafródítus átti
Jtræl og seldi liann, af Jrví að hann var gagnslaus. Það atvikaðist svo,
að einn af embættismönnum keisarans keypti Jrrælinn og gerði hann
að skósveini keisarans. Þið hefðuð átt að sjá, hverja virðingu Epafróditus
veitti honum síðan. „Hvernig líður Jrér, Felicío minn góður?“ sagði
hann. Ef einhver spurði okkur á þessa leið: „Hvað hefst herra ykkai
að?“ Jrá var svarað: „Hann er að ráðgast við Felicío.“ Hvernig var þa®>
seldi hann ekki Jrrælinn, af Jjví að hann var gagnslaus?" — Hér gelU
Epictet enn grín að húsbónda sínum, sem kom ekki auga á gihli °S
gagnsemi Jrræls síns, sem hann seldi, fyrr en hann var kominn í þj°n'
ustu keisarans. — Þetta er auðvitað „mannlegt”, sem kallað er, Jjó
ekki sé Jjað stórmannlegt, en báðar Jressar sögur bera því vitni, að
Epictet hefur verið gamansamur og kíminn.
Flavius Arrianus hét einn nemenda Epictets. Skrifaði hann ræðut
meistara síns, sjálíum sér til ntinnis og ánægju. — Talið er, að til hab
orðið með Jressum hætti átta bækur, og eru fjórar Jreirra varðveitta •
— Á íslenzku hefur verið þýtt kverið: „Hver er sinnar gæfu smiðut ,
og eru Jtar ýmsar kenningar Epictets, og sumar, sem hvergi eru skráð.u
annars staðar. Arrianus mun upphaflega ekki hafa hugsað sér að bnta
rit þessi. Léði hann ýmsum vinum sínum handritin, en Jæir gerðu al