Eimreiðin - 01.09.1966, Side 96

276
EIMREIÐIN
ósjálfrátt hafa mótað persónusköpun hans. Ævisagan er því ná-
tengd bókmenntasögunni, svo að úr verður ein heild. Þessi aðferð
hefur þann kost, að frásögnin verður óvenjulega lifandi, jafnvel
spennandi á köflum, og er það meira en sagt verður um mörg rit
af þessu tagi. Hitt er svo annað mál, að það er oft erfitt að finna
fyrirmyndir að persónum í skáldverkum, og dæmi eru til þess hér
á landi, að gengið hefur verið fulllangt í þeim efnum, en mér
virðist Helge Toldberg gæta hófs á þessu sviði.
Bókinni er skipt í átta kafla, auk formála og viðauka. Fyrsti
kaflinn er eins konar bókmenntasaga. Er þar í stuttu máli rakinn
ferill þeirra íslenzku rithöfunda, sem á fyrstu áratugum aldarinnar
settust að í Danmörku og tóku að frumsemja skáldrit á dönsku.
Yfirlit þetta er greinargott, það sem það nær. Þetta ,,landnám“ ís-
lenzkra rithöfunda þótti miklum tíðindum sæta meðal danskra
bókmenntamanna, ekki sízt þar sem íslenzku skáldin öðluðust
skjótt miklar vinsældir, og sumir þeirra komust í allra fremstu röð
og urðu klassískir í dönskum bókmenntum, eins og Gunnar Gunn-
arsson.
Greint er frá viðtökum þeim, er hinir íslenzku höfundar hlutu
í Danmörku. Virðist svo, sem danskir starfsbræður þeirra hafi tekið
þeim tveim höndum og hafi sætt sig við, að sumir þeirra komust
fram úr dönskum höfundum hvað vinsældir snertir. íslendingarnir
áttu hauk í horni, þar sem var sjálfur Georg Brandes. Hann studdi
Jóhann Sigurjónsson og Guðmund Kamban með vinsamlegum
dómum um leikrit þeirra. Er sagt nokkuð frá þeim viðskiptum 1
bók Toldbergs og ýmsum smáatvikum, sem koma kímilega fyr11'
sjónir nú.
Eins og kunnugt er reitti Brandes íslendinga til reiði vegna
tveggja skopgreina, er hann reit um sjálfstæðiskröfur okkar. Virð-
ist sem menn hér heima hafi misskilið hann. Hann var engan veg-
inn andvígur auknu sjálfstæði íslands, en fyrirleit allan þjóðremb-
ing, hvort heldur hann var íslenzkur eða danskur. Toldberg greinn
nokkuð ítarlega frá þessu og fæ ég ekki betur séð en að skýring
hans sé laukrétt. Ennfremur skýrir hann allítarlega frá stjórnmála-
\ iðhoríuiri Dana á þessum árum og telur, að von Dana um áfram-
haldandi samband milli landanna eigi nokkurn þátt í þeim góðn
viðtökum, sem íslenzkir rithöfundar hlutu í Danmörku. Það náði
ekki eingöngu til þeirra, sem frumsömdu á dönsku, heldur einnig
hinna, sem fengu bækur sínar þýddar af dönskum mönnum, s'°