Eimreiðin - 01.05.1967, Page 49

FJÁRHAbSFORSENDUR ÁRNASAFNS
137
III. kafli.
Hér er komið að þungamiðju málsins. Ég hefði ekki talið það
ómaksins vert, þrátt fyrir smávegis skæting í minn garð, að elta ólar
við þesssi skrif prófessorsins, nema af þvi einn, að ég vil nota tækifærið
og láta það koma fram, sem ekki mun hafa verið gert áður, að það er
algerlega rangt, að nokkur eiginleg orsakatengsl séu milli þessara einka-
mála Árna Magnússonar og stofnsetningar Árnasafns, hvað þá heldur
að það sé konunni eða peningunum hennar að þakka, að handritunum
var haldið til haga. Það er þvert á móti hægt að sýna fram á með gild-
um rökum, að jaf?wel þótt gengið væri út frá, að Á. M. hefði gifzt
konu þessari til þess að skapa sér peningalega aðstöðu, þá varð honum
a. m. k. ekki að þvi i rey?id, eða kom aldrei til, og þess vegna ekki ástæða
til að þakka konunni eitt eða neitt í sambandi við safnið sem slíkt,
nema þá síður væri, ef út í það væri farið. Af margumtöluðum pen-
ingum hennar virðist ekki eyrir hafa farið til safnsins, né heldur mun
hún á annan hátt hafa stuðlað að stofnun þess. Það varð eingöngu til
fyrir frumkvæði og fornfræðaáhuga Á. M. sjálfs, og eigið fé hans og fram-
tak. Og verðmceti Árnasafns, eða það sem heim verður flutt, er ekki
„skabt i Köbenhavn“, heldur af löngu liðnum kynslóðum hér úti á
Islandi. Peningaeign Árnastofnunar höfum við íslendingar aldrei ásælst
hingað upp.
Til þess að gera sér grein fyrir þessu nánar þarf að athuga tvennt:
Hvernig var handritasöfnunin á vegi stödd fyrir hjónaband Á. M. og
margnefndar konu, og hvað sýnir „úttekt“ dánarbúsins við fráfall
þeirra?
Eins og áður var lauslega bent á var „aðalsöfnun handritanna"
lokið, — svo sem F. J. upplýsir, bls. 148—149, — löngu áður en til hjóna-
bandsins var stofnað. Það sem síðar bættist við af handritum, — aðallega
frá Þormóði Torfasyni, — vegur ekkert, hvorki að gæðum né magni, —
á móti því, sem fórst í brunanum 1728. Safnið var þannig orðið miklu
??ieira og betra áður e?i Á. M. giftist heldur en það var við lát hans. Það
er þýðingarlaust að reyna að sniðganga þessa staðreynd. Peningaeignir
hjónanna, annars eða beggja, er algert aukaatriði í þessu sambandi,
og sífellt peninganudd höf. þess vegna utan gátta.
En hvað þá um peningaeign frúarinnar, den „betydelige medgift,“
sem höf. telur Á. M. hafa fengið við giftinguna? Því er þar til að svara,
að allir þessar ?narg-umtöluðu peningar virðast enn hafa verið óeyddir
við lát hans, enda hirti Háskólinn þá alla, i „jár?iskri?ii“, strax um
morgimi?m og hafði á brott, svo sem frá er sagt hér að framan. Og þessa
þeninga, eða það sem eftir er af þeim, hefur Árnastofnun i Khöfn enn
u?idir hö?idum, svo sem höfundi ætti að vera bezt kunnugt um, sjálfum