Eimreiðin - 01.05.1967, Síða 93

UPPBÓTARTRÚARBRÖGÐ - GERVITRÚ
181
trúarbrögð t. d. forlagatrú og stjörnudýrkun höfðu ekki þróast til
guðsdýrkunarsiða með klerkum, helgivenjum og kenningakerfum.
Samt átti sóldýrkun, sem var auðvitað einn stærsti þáttur stjörnu-
dýrkunar, háþróaða helgisiði.
Áhrif þessara trúarbragða hafa þó alltaf að meira eða rninna leyti
dulin fylgt kirkjunni og ofizt saman við orð hennar og helgiathafn-
ir. Og það er 20. öldin, sem fremur öllum öðrum tímabilum hefur
gefið þeim lausan tauminn og létt af þeim oki og lítilsvirðingu á
opinberum vettvangi, þó að alltaf hafi margir leitað til þeirra á laun
á öðrum tímum.
Það hefur verið vísindalega athugað, að einungis í landi eins og
Þýzkalandi, þar sem tæknivísindi eru jafnvel á hæsta stigi, lifa þús-
undir manna og kvenna á spásögnum, stjörnuspám, lófalestri, spila-
spám, og að lesa örlög manna í kaffikorg og pendulsveiflum. Stjörnu-
fræðin er orðin neyzluvara. Og hér birta blöðin vikulega eða jafnvel
daglega slíkar spár.
En þessi uppbótartrúarbrögð hafa tekið breytingum að ýmsu leyti
í samræmi við breyttar aðstæður og hugsunarhátt. Stjörnufræði eða
öllu heldur stjörnuspáfræði fornaldar hefur orðið að laga sig og sín-
ar goðfræðilegu vangaveltur eftir nútímastjörnuvísindum. Og hefur
slík aðstaða valdið deilum og flokkadráttum. Einnig hefur stjörnu-
spáin eignast breiðari grundvöll í sambandi við dáleiðslu.
Alls konar töfrabrögð og galdur hefur tekið tækni og náttúru-
vísindi í sína þjónustu og notar sér nú vísindalegar hugmyndir og
sýningartækni. Töfrar eru annars vegar mest hafðir í frammi bak
við yfirborð menningarinnar, en hins vegar á yfirborðinu til leiks
og skemmtunar í höndum leiktrúða og sýningafólks.
Það má því greina tvær aðalleiðir eða farvegi hinna gömlu upp-
bótatrúarbragða. Þau mynda að vissu leyti vissa flokka, sem hafa af
þessu sérstakan hagnað eða nautn. En að öðru leyti hverfa þær inn
í aldarhátt og venjur hversdagslífsins og verða þar áhrifalausar.
Segja má, að þetta séu sameiginleg örlög, og söguleg þróun allra
trúarlegra tjáningarforma á þessari öld atomorku og efnishyggju.
Við hlið þessara uppbótartrúarbragða frá liðnum öldum koma
svo alls konar flokkar og átrúnaðarform ofstækisfullra viðhorfa efn-
ishyggjunnar, sem telja sig á grundvelli nútímavísinda geta keppt
við kirkjur og hofsiði liðinna tíma.
Þar er hinn svonefndi kommúnismi einna áhugaverðastur að allri
gerð og einkennum. Elann er yfirlýstnr sem aþeiskur, sem hefur ver-