Tímarit lögfræðinga - 01.11.2000, Page 4

lausn á þeim vanda. Viðfangsefnið er hins vegar það hvaða ráðum sé hægt að
beita til þess halda vandanum í skefjum. Þá er eðlilegt að spurt sé, eins og
löngum hefur verið gert, hvaða tilgangi refsingar þjóni í þessari eilífðarbaráttu.
Þegar litið er til hvers einstaks afbrots þá er refsing sem lögð hefur verið við því
og afplánun hennar endapunkturinn á mismunandi löngu ferli. Álögð refsing
kemur því aldrei í veg fyrir það afbrot sem refsað er fyrir, þar þurfa aðrir hlutir
til að koma. Hitt er svo aftur að óttinn við refsingar getur komið í veg fyrir
afbrot, a.m.k. í mörgum tilfellum, og hefur þannig forvamargildi. Það er t.d.
enginn vafi á því að sá möguleiki að missa ökuskírteinið, séu umferðarlög
brotin, gerir umferð ökutækja skikkanlegri en hún annars væri. Væru refsingar
við umferðarlagabrotum hertar að miklum mun frá því sem nú er þá er hins
vegar miklum vafa undirorpið að umferðarmenningin myndi batna að sama
skapi.
I framangreindri rannsókn fjórmenninganna er leitað svara við „mörgum
brýnum spurningum er lúta að því hvaða þættir auka eða draga úr líkum á
ítrekun“, eins og orðrétt er tekið fram í skýrslunni um hana. Ekki er hægt að
gera skýrslunni nokkur viðhlítandi skil hér á þessum knappa vettvangi, en í
upphafi hennar er gerð grein fyrir helstu niðurstöðum rannsóknarinnar og skal
á þær drepið.
Rannsóknin náði til allra þeirra sem luku afplánun dóms með fangelsisvist
eða samfélagsþjónustu eða fengu skilorðsbundinn dóm á tímabilinu frá 1.
janúar 1994 til 30. nóvember 1998. Tíðni ítrekunar var mæld með því að kanna
hvort lögregla hafði haft afskipti af viðkomandi á nýjan leik, hvort hann hefði
aftur verið dæmdur fyrir afbrot eða setið í fangelsi enn á ný.
Rannsóknin leiddi í ljós að meira en þriðjungur þeirra sem rannsóknin náði
til, eða 38,8%, kom við sögu lögreglunnar innan tólf mánaða frá því að þeir
luku afplánun með fangelsisvist eða samfélagsþjónustu eða höfðu fengið skil-
orðsbundinn dóm, 60% innan þriggja ára og 68,2% innan fimm ára.
Um það bil 12% þeirra sem luku afplánun voru dæmdir á ný innan eins árs
frá fullnustudegi, 29% voru dæmdir á ný innan þriggja ára og 35% voru dæmdir
á ný innan fimm ára.
Innan eins árs höfðu 5% þeirra sem rannsóknin náði til verið fangelsaðir á
ný, innan þriggja ára 19,5% og innan fimm ára 24%.
Þetta sýnir að um fjórðungur allra sem rannsóknin náði til voru fangelsaðir á
ný, rúmur þriðjungur hlaut nýjan dóm og lögregla hafði afskipti af tveimur af
hverjum þremur á ný innan fímm ára frá því að þeir luku afplánun eða höfðu
fengið skilorðsbundinn dóm.
Þeir sem luku fangavist voru mun erfiðari viðureignar en hópurinn í heild
sinni því að 37% þeirra voru fangelsaðir á ný, 44% hlutu nýjan dóm og af 73%
þeirra þurfti lögregla að hafa afskipti á ný, allt innan fimm ára.
Af þeim sem hlutu skilorðsbundinn dóm voru 15% fangelsaðir eftir nýjum
dómi, 29% þeirra voru dæmdir á ný og af 66% hafði lögregla afskipti á nýjan
leik innan sama tíma.
170