Tímarit lögfræðinga - 01.11.2000, Side 24

indasáttmála Evrópu, sbr. lög nr. 62/1994, segir að hvem þann mann sem borinn
sé sökum um glæpsamlegt athæfi skuli „... telja saklausan, unz sök hans er
sönnuð lögfullri sönnun“. Sambærilegt ákvæði er í 2. mgr. 14. gr. samnings
Sameinuðu þjóðanna um borgaraleg og stjórnmálaleg réttindi, sbr. auglýsing nr.
10/1979 í C deild Stjórnartíðinda. Sönnunarbyrðin hvílir því ótvírætt á ákæru-
valdinu og allur raunverulegur vafi um sekt sakbomings verður metinn honum
í hag.38 A ýmis vandasöm atriði reynir hins vegar við túlkun á þessari reglu.
Þótt vafi um sekt sakbomings eigi að túlka honum í hag er ekki þar með sagt
að allur vafi leiði til sýknu hvemig sem málinu er að öðru leyti háttað.
I athugasemdum um XIII. kafla: Um sönnunarbyrði og mat sakargagna í frumvarpi,
sem varð að lögum nr. 27/1951 um meðferð opinberra mála, segir að meginreglan sé
sú, að sönnunarbyrðin fyrir sekt manns hvíli á ákæruvaldinu, en dómstólum sé
heimilt að meta, hvort svo sterkar líkur séu fram komnar á hendur sökunaut, að sekt
hans verði ekki vefengd með skynsamlegum rökum, enda þótt hvorki játningu söku-
nauts né vætti fullgildra vitna sé til að dreifa. Sannist í máli atriði, er bendi eindregið
til sektar sökunauts, geti honum orðið nauðsyn að færa fram skýrslur og gögn, er
dragi úr sönnunargildi fyrrgreindra atriða og skýra þau þannig, að hann geti þrátt
fyrir þau sýkn verið. Nefnt er „hið gamalkunna dæmi um það, er stolnir munir finnast
í vörzlum manns“. Þegar svo standi á hverfi sönnunarbyrðin að nokkru yftr á hendur
sökunauts. Hinnar ýtrustu varfærni beri þó ávallt að gæta.39
Sömu sjónarmið koma fram hjá Hans Gammeltoft-Hansen. Hann telur að í
slíkum tilvikum verði sakbomingur að styðja staðhæfingar sínar haldbæmm
rökum þrátt fyrir regluna um að sönnunarbyrðin hvíli á ákæruvaldinu. Með því
sé ekki um að ræða að sönnunarbyrði sé snúið við eða að slakað sé á sönnunar-
kröfum. Þegar staðhæfingar ákærða séu ótrúverðugar og eigi sér engan stuðn-
ing í málsgögnum hafi ekki komið fram raunverulegur vafi um sök hans.
Þannig ráðist það ekki af staðhæfingum ákærða hverjar sönnunarkröfur verði
gerðar og þar með verði ekki lagðar þær skyldur á ákæruvaldið að það afsanni
þær.40 Henrik Zahle nefnir dæmi um sambærileg tilvik þar sem sakborningur
neiti að veita upplýsingar og hvemig það geti haft áhrif á það að hann verði sak-
felldur.41
Samkvæmt þessu verða ekki gerðar svo strangar kröfur að sanna þurfi öll
atriði sem ákærði telur að staðfesti vafa um sök hans. Ástæður vafans þurfa að
38 Þetta kemur m.a. fram hjá Lars Adani Rehof og Tyge Trier á bls. 164 í Menneskeret:
„Bevisbyrden páhviler anklagemyndigheden. Enhver rimelig tvivi skal komme den tiltalte til gode,
og ved tvivl vedrprende beviser skal fortolkning ske i den tiltaltes favpr (in dubio pro reo)“.
39 Alþingistíðindi 1948 A, þskj. 12, bls. 77.
40 Strafferetspleje I, bls. 96: „Hvis tiltaltes pástand i sig selv forekommer usandsynlig, og der ikke
anfpres eller foreligger nogen form for oplysninger, der i det konkrete tilfælde kan forrykke denne
usandsynlighed, har tiltalte pá dette grundlag slet ikke rejst nogen rimelig tvivl om sin skyld. Be-
viskravets opfyldelse vil sáledes ikke være anfægtet af tiltaltes pastand; og anklagemyndigheden er
dermed ikke npdt til at modbevise den for at opfylde beviskravet".
41 Bevisret. Oversigt, bls. 89-91.
190