Tímarit lögfræðinga - 01.11.2000, Síða 37

en átt í erfiðleikum með að færa rök fyrir niðurstöðu í öðru máli. Málin eru oft
ólík að því leyti að stundum blasir við hvernig rökin verða færð fyrir niðurstöð-
unni en í öðrum málum er það ekki eins augljóst. Dómarar geta auk þess verið
mis rökvissir. Mörgum dómurum reynist auðvelt að byggja upp rökstuðning en
fyrir öðrum liggur það ekki eins vel.
3.2 Skiljanlegar röksemdir
Ástæður fyrir því að rök þurfa að vera skiljanleg eru þær sömu og að rökin þurfí
að koma fram. I umíjöllun um dóma kemur stundum fram að röksemdir í þeim
séu óskýrar eða óskiljanlegar.74 Ef óljóst er hvað átt er við með því sem fram
kemur í rökstuðningi er það tæpast í samræmi við lagaregluna um að í dómi eigi
að koma fram rökstudd niðurstaða um sönnunaratriði og lagaatriði. Ef niðurstaðan
er svo óskýr að hún veldur deilum um það hver hún sé getur það m.a. leitt til þess
að dómurinn verður ekki endanlegur sem stangast á við regluna um bindandi úrslit
sakarefnisins. Óskiljanlegar röksemdir í dómi geta einnig leitt til vandamála við
túlkun á lagareglu eða öðrum réttarheimildum sem þar koma við sögu.
Dómarinn getur þurft að setja flókin efni fram á skýran hátt. Hann þarf því á
þeim hæfileika að halda að geta hugsað fíóknar hugsanir og sett þær fram á
skiljanlegan máta. Þetta tekst í flestum tilfellum með samspili þjálfunar og rök-
réttrar hugsunar.
Ekki er nægilegt að dómari skilji sjálfur röksemdirnar eða haldi að hann
skilji þær. Hann verður að gæta þess að þær séu almennt skiijanlegar. Af rök-
semdunum á að vera hægt að sjá hvers vegna dómarinn hefur komist að þeirri
niðurstöðu sem dómurinn kveður á um. Hugsunin í þeirri útfærslu kemur fram
í orðum og framsetningu. Það reynir því á skýra hugsun og framsetningu svo
og eðlilega og rétta málnotkun. Því betri framsetning og málnotkun í rökstuðn-
ingi dómara þeim mun betri er úrlausnin.
Með framsetningu röksemda á að koma fram hvað dómarinn var að hugsa í
rökleiðslunni, hvað leiðir af hverju og hver tengslin eru milli þess sem fram er
sett.75 Þess vegna þarf samhengið að vera rökrétt og fram þarf að koma til hvers
74 Sjá t.d. P. Spleth: Domssproget - et svensk reformforslag og en dansk kritik, bls. 346-347, þar
sem hann tekur orðréttan texta úr dómi og segir um hann: „Efter min mening er en sádan svada ikke
blot vanskeligt læseligt, men positivt uklar“. Sama sjónarmið kemur fram hjá Hjördísi Hákonar-
dóttur á bls. 84 í greininni „Legal Language: A Tool of Justice": „... we fmd many judicial
opinions written in such archaic and complicated ways, or in such an open language, that they
become obscure“. Knud Illum tiltekur í greininni „Om domsbegrundelsen", bls. 245, dæmi um
dómsúrlausn og segir um hana: „Det er mig ikke muligt at finde nogen relevant forbindelse mellem
de anfprte fakta og sagens problem. Jeg kan end ikke tænke mig, at de dommere, der har afsagt
dommen, har gjort sig den nærmere forbindelse mellem begrundelse og problem klar“.
75 „Miklu varðar að hugað sé að orðavali og efnisskipan, og er hið síðamefnda ekki minna um
vert: að hugsanir komi í eðlilegri röð, að hvert efnisatriði taki við af öðru eins og hlekkur í keðju
og tengsl kafla þannig að samhengi verði sem ljósast. ... Það sem er óljóst orðað er óljóst hugsað.
Skýr texti er eini óumdeilanlegi vitnisburðurinn um að mál sé hugsað til hlítar". Sigurður Líndal:
„Málfar og stjórnarfar". Úlfljótur, 1. tbl. 1988, bls. 56.
203