Tímarit lögfræðinga - 01.11.2000, Blaðsíða 67

í stuttu máli má segja að reglur alþjóðlegs venjuréttur og grundvallarreglur
laga gefi ákveðnar viðmiðanir um hvaða sjónarmið gildi varðandi mengun sjáv-
ar frá landi en eru of óljósar til þess að hafa veruleg áhrif eða veita skýra leið-
beiningu á þessu sviði. Það hefur því fallið í skaut alþjóðasáttmála að skýra
frekar réttindi og skyldur ríkja á þessu sviði.
4.3 Alþjóðasáttmálar
Mengun frá landi er, eins og áður sagði, veigamesta uppspretta mengunar
sjávar. Samt sem áður fjalla færri alþjóðasáttmálar um þetta umhverfisvanda-
mál en önnur vandamál er steðja að umhverfi hafsins. Einungis á allra síðustu
áratugum hefur mengun sjávar skipað sér áþreifanlegan sess í alþjóðlegum um-
hverfisrétti og hófst það með Ráðstefnu Sameinuðu þjóðanna um umhverfi
mannsins, Stokkhólmsráðstefnunni, árið 1972.
í þessum kafla verður litið til þeirra helstu alþjóðasáttmála sem þjóðir heims
hafa gert og sýna viðleitni þjóða til að ná tökum á þessu umhverfismáli. Sátt-
málar þessir eru ýmist hnattrænir eða svæðisbundnir, bindandi að lögum eða
einungis ætlað að vera leiðbeinandi og sýna hvernig þjóðir heims hafa með
ýmsum hætti reynt að nálgast þetta vandamál.
4.3.1 Stokkhólmsyfirlýsingin
Árið 1972 var Stokkhólmsráðstefnan um umhverfi mannsins haldin á vegum
Sameinuðu þjóðanna. Afrakstur hennar var svokölluð Stokkhólmsyfirlýsing
sem felur í sér tuttugu og sex meginreglur, auk tilmæla, sem, þrátt fyrir að þær
séu ekki bindandi að lögum, eru almennt viðurkenndar af þjóðum heims. Á
þessari ráðstefnu var í fyrsta sinn á alþjóðavettvangi fjallað um það tjón sem
mengun frá landi veldur í lífríki sjávar.30
Þrátt fyrir að hugtakið mengun frá landi (e. marine pollution from land-based
activities) sé ekki notað í meginreglum Stokkhólmsyfirlýsingarinnar þá hefur
verið talið að slík mengun falli undir meginreglu 7 í yfirlýsingunni er mælir fyr-
ir um að ríki skulu reyna að koma í veg fyrir mengun hafsins eftir öllum leið-
um. Mengun frá landi er hinsvegar nefnd sérstaklega í tilmælum 93 (b) en þar
segir að ríki skulu:
innleiða sem fyrst aðgerðir innanlands til þess að ná stjórn á öllum áþreifanlegum
uppsprettum mengunar sjávar, þar á meðal mengun frá landi, og samræma og sam-
hæfa slíkar aðgerðir svæðisbundið og, þar sem við á, á víðtækari alþjóðlegum grunni.
Eins og fyrr hefur komið fram er sic utere grundvallarreglan einnig útfærð í
Stokkhólmsyfirlýsingunni í meginreglu 21 en þar segir:
30 M’Gonigle, bls. 181.
233