Tímarit lögfræðinga - 01.11.2000, Blaðsíða 69

Ákvæði 212. gr. hafréttarsamningsins kveður á um mengun frá og í gegnum
andrúmsloftið með sambærilegum hætti. Samkvæmt því ákvæði ber aðildarrtkj-
um skylda til þess að setja lög og reglur er koma skulu í veg fyrir eða stýra eftir-
liti með mengun sjávar frá landi þar sem m.a. er tekið tillit til alþjóðlegra
reglna, staðla og framkvæmdar.
Ákvæði 207. gr. hafréttarsamningsins um mengun sjávar frá landi er ekki
eins skýrt og afdráttarlaust og þau ákvæði sáttmálans er taka á öðrum tegundum
mengunar sjávar, svo sem vegna losunar frá skipum, né veitir það sambærilegar
leiðir til þess að framfylgja því að ríki sinni skyldum sínum samkvæmt grein-
inni.34 Olíkt þeim ákvæðum hafréttarsamningsins er fjalla um mengun frá skip-
um, losun í hafið eða framkvæmdir á landgrunninu, er ekki kveðið á um það í
ákvæði 207. gr. að sett verði föst lágmarksviðmið af alþjóðlegum samtökum.
Hvað varðar mengun frá landi, skulu landslög, skv. 5. mgr. 207. gr. hafréttar-
samningsins, „miða að því að draga sem allra mest úr dreifingu eitraðra, skað-
legra eða skaðsamlegra efna í hafrýmið, einkum þeirra sem eru varanleg“ en
það er hins vegar á valdi hvers einstaks ríkis að ákveða til hvaða úrræða skuli
grípa og hvort aðgerðirnar skuli verða hnattrænar, svæðisbundnar eða á lands-
vísu. Það er jafnframt á valdi hvers ríkis að ákveða hvaða efni skulu vera háð
eftirliti.
Þrátt fyrir að ákvæði 4. mgr. 207. gr. vísi til þess að leitast skuli við „að móta
heims- og svæðisbundnar reglur, staðla og tilmæli um venjur og starfshætti“ til
þess að ná tökum á mengun frá landi, þá leyfir ákvæðið jafnframt að hliðsjón
verði höfð af „sérkennum svæða, efnahagslegri getu þróunarríkja og hagþróun-
arþörf þeirra“.35 Ákvæði 207. gr. í heild sinni sýnir því vel að þjóðir heims
höfðu ekki hug á að láta binda sig með sama hætti við alþjóðega stjórn á þessu
sviði og þær voru tilbúnar til hvað varðaði ýmsar aðrar tegundir mengunar
hafsins. Því hefur verið haldið fram að ástæðan fýrir því hafi verið ótti við að
þurfa að færa of miklar félagslegar og efnahagslegar fórnir.36
Þrátt fyrir að hafréttarsamningurinn sé almennt ekki talinn mynda skýran
lagaramma fyrir mengun sjávar frá landi, þá samræmast ákvæði hans í megin-
atriðum framkvæmd ríkja, bæði svæðisbundið sem og á landsvísu, og rétt-
arvenju á þessu sviði.37 Ákvæði hafréttarsamningsins mörkuðu mikilvægt skref
í átt að almennum alþjóðlegum viðmiðum er varða mengun sjávar frá landi.
Helsti veikleiki samingsins hvað varðar mengun frá landi er hins vegar sá að
ákvæði hans eru almennt of veik og óljós og kveða ekki á um nein föst viðmið
í þessu sambandi og veita ekki úrræði sem beita má ef aðildarríki samningsins
gegnir ekki samningsskyldum sínum.
34 Birnie, Patricia og A. Boyle: International Law and the Environment. New York 1992, bls.
305. Hér eftir vísað til sem „Birnie".
35 Article 207.4.
36 Birnie, bls. 307.
37 Birnie, bls. 308.
235