Tímarit lögfræðinga - 01.11.2000, Síða 76

5.2 Þrávirk lífræn efni
Samkvæmt mælingum hér við land er styrkur þrávirkra lífrænna efna við ís-
land yfirleitt langt innan viðmiðunarmarka. Mengun af völdum þessara efna má
rekja að stórum hluta til erlendra uppsprettna en hluti þessara efna á þó upptök
sín hérlendis og þá helst úr fráveitum. Þrátt fyrir að vitneskja um áhrif og
útbreiðslu þrávirkra lífrænna efna sé að ýmsu leyti takmörkuð hefur ýmislegt
verið gert hérlendis til að takmarka útstreymi þeirra. Má þar nefna aðgerðir í
fráveitu- og sorpförgunarmálum, hömlur á innflutningi og almennar mengunar-
varnir.
Umsjón og eftirlit með þessunt málaflokki skiptist talsvert á milli stofnana
og er því ekki eins heildstætt og æskilegt væri að mati Hollustuvemar ríkisins.
Islensk stjórnvöld eru virk í alþjóðasamstarfi um bann við framleiðslu og notk-
un þrávirkra lífrænna efna í heiminum og gripið hefur verið til sérstakra að-
gerða hér á landi vegna þeirra tólf tegunda þrávirkra lífrænna efna sem skil-
greind hafa verið af Umhverfisstofnun Sameinuðu þjóðanna sem hættulegustu
efnin í þessum flokki. Sum þeirra efna hafa þó ekki verið notuð á Islandi í fjölda
ára eða jafnvel aldrei verið notuð hér á landi.
5.3 Geislavirk efni
Nær öll sú geislavirkni sem mælist hér við land, og ekki er af náttúrulegum
uppruna, á rætur sínar utan Islands. Styrkur geislavirkra efna er mismunandi á
hafsvæðunum í kringum landið. Mesti styrkurinn er úti fyrir Norðvesturlandi en
sjórinn þar er að hluta kominn frá Norðursjó og í honum eru geislavirk efni frá
Sellafield endurvinnslustöðinni.65
Yfirumsjón með málefnum er varðar geislavirkni við Island er í höndum
Geislavarna ríkisins. Stofnunin sér um lögbundið eftirlit og rannsóknir á geisla-
virkni í umhverfinu. Stofnunin er í samstarfi við Landhelgisgæsluna, Veðurstof-
una, Hollustuvernd ríkisins, Almannavamir ríkisins og fleiri aðila vegna við-
búnaðar gegn kjarnorkuvá og tekur þátt í norrænum æfingum um viðbrögð við
slíkri vá.
Lagarammi sá sem byggt er á samanstendur af lögum um geislavarnir nr.
117/1985, ásamt reglugerðum nr. 356/1986, 516/1993 og 517/1993. Vegna þess
að einungis ein stofnun hefur með höndum vöktun og eftirlit með geislavirkum
efnum er vitneskja og yfirsýn nokkuð heildstæð varðandi þennan málaflokk að
mati Hollustuverndar ríkisins.
65 Geislavirkni í Austur Græniandsstraumnum, úti fyrir norðvestur hluta Iandsins, hefur verið
áætlað að skiptist þannig miðað við uppruna hennar:
1. Tilraunir með kjarnavopn í andrúmsloftinu (getur einnig innihaldið aðrar uppsprettur í litlum
mæli): 45-50%.
2. Endurvinnslustöðvar (Sellafield): 30-40%.
3. Chernobyl slysið: 15%.
4. Annar uppruni.
Sjá: www.holiver.is
242