Tímarit lögfræðinga - 01.11.2000, Blaðsíða 77

5.4 Þungmálmar
Mestur hluti þungmálma í sjónum við Island er af náttúrulegum uppruna og
gildi sumra þungmálma eru hærri hér við land en víða annars staðar. Flest
bendir til þess að ástæðan sé náttúrulegt ferli, einkum eldvirkni og jarðvegsrof,
sem ekki tengjast athöfnum mannsins. Stærsta uppspretta blýs hér á landi er
tilkomin vegna brennslu bensíns en sá þáttur hefur farið hraðminnkandi eftir að
hætt var að mestu að bæta blýi í bensín. Að öðru leyti virðist þungmálmameng-
un við landið aðallega bundin við afmörkuð svæði í nánd við uppsprettur.
Helstu iðnaðaruppsprettur þungmálma hér á landi eru skipasmíðastöðvar, sút-
unarverksmiðjur og málmhúðunarstöðvar. Að mati Hollustuverndar er mikil-
vægt að tekið sé á þessari tegund mengunar í starfsleyfum fyrir þungmálma-
mengandi starfsemi til að minnka og fækka þessum uppsprettum.
Megin undirstaða þess lagagrunns er tekur á losun þungmálma hér á landi
eru lög nr. 7/1998 um hollustuhætti og mengunarvarnir, lög nr. 32/1986 um
vamir gegn mengun sjávar og lög nr. 52/1988 um eiturefni og hættuleg efni
ásamt síðari breytingum, ásamt reglugerðum settum samkvæmt þeim. Hollustu-
vernd ríkisins sér um framkvæmd flestra laga og reglugerða sem fjalla um
þennan málaflokk.
5.5 Olíuefni
Helstu uppsprettur olíuefna hér á landi em fráveituvatn frá þéttbýli og iðnaði,
uppgufun, ásamt óhöppum og slysum. Hollustuvernd ríkisins telur líklegt að
olíumengun hér við land sé að miklu leyti tilkomin vegna smáóhappa.
Olíubirgðastöðvar teljast stór áhættuþáttur hér á landi fyrir olíumengun.
Mest er hættan á mengunaróhöppum við losun og fyllingu í birgðastöðvunum
sem eru við flestar hafnir í kringum landið.66 Sérstök hætta er sums staðar á
Austfjörðum og Vestfjörðum þar sem er hætta á snjóflóðum en stærstu meng-
unaróhöpp sem orðið hafa hér á landi eru afleiðing snjóflóða sem fallið hafa á
olíubirgðastöðvar.
Annar þáttur sem spilar hér inn í, en mun að miklu leyti vera óþekkt stærð
enn sem komið er, er starfsemi annarra fyrirtækja, t.d. verkstæða, loðnubræðslna
og ýmissa iðnfyrirtækja þar sem olíuefni eru geymd og notuð, oft í talsverðu
magni. I útgefnum starfsleyfum eru yfirleitt gerðar kröfur unt varnir gegn olíu-
mengun en langt er í land að gefin hafi verið út starfsleyfi fyrir öll fyrirtæki sem
hér um ræðir.
Lagaramminn á þessu sviði samanstendur einkum af lögum nr. 32/1986 um
varnir gegn mengun sjávar, lögunt nr. 7/1998 um hollustuhætti og mengunar-
varnir, lögum nr. 52/1988 um eiturefni og hættuleg efni og lögum nr. 46/1980
66 Til íslands eru flutt um 600.000 tonn af olíu á ári. Allra stærstu birgðastöðvarnar eru í Keflavík,
Hafnarfírði, Reykjavík og Hvalfirði. Aðrar stórar stöðvar eru á Akureyri, Seyðisfirði, í Vestmanna-
eyjum og á Akranesi.
243