Árbók Háskóla Íslands - 02.01.1918, Page 34

34
leyst, eða saltlegi á tungu þess, eða smyrjið liana vínsteins-
s^^ru, og barnið mun þá sýna öll merki viðbjóðs og jafnvel
taka andköf, rjett eins og því liggi við að kafna®.1) Og al-
kunna er það, að ef ungbörn sjá skeið, sem þeim befir verið
gefið inn í eittbvert vont eða beiskt lyf, þá fara þau þegar,
er þau sjá skeiðina, fyrst að depla augunum og smá láta þau
aflur, síðan að snúa höíðinu undan og búa lil skeifu, og að
siðustu fara þau stundum að hágráta. Og þetta á sjer ekki
einungis stað um börn mannanna, heldur befir það og verið
sannreynt livað eflir annað bæði á fuglsungum og öðrum
dýrum, að ekki þarf að gefa þeim eitthvað, sem þeim þykir
vont á bragðið, nema alls einu sinni til þess, að þau vilji
ekki líta við því framar.2) Óbeitin er því sannarleg frumkend.
En hvernig stendur nú á þessum viðbjóði og bvernig lýsir
hann sjer? Viðbjóðurinn getur sprottið af tvennum orsökum,
annaðhvort af þvi, að maður fái þegar í stað óbeit á ein-
hverju, af þvi að manni þykir það beinlínis vont, eða þá
af svo nefndum leiða, sem oftast nær sprettur af ofnauln.
Menn og skepnur geta, eins og kunnugt er, jetið yfir sig af
því, sem þeim þykir gott, með þeim árangri, að þau fái svo
megnan leiða á þvi, að þau vilji ekki líta við því framar.
En hvort sem viðbjóðurinn stafar af óbeit eða leiða, lýsijr
hann sér jafnan með líku móti. Manni býður svo við þvi,
sem maður hefir fengið óbeit á, að mann klígjar. Og oft
geiila menn sig þá og gretta, snúa höfðinu og jafnvel öllum
kroppnum undan. En sje einhverju, sem þeir hafa ógeð á,
samt sem áður neytt ofan í þá, kemur velgjan til sögunn-
ar og að siðustu selja þeir því svo kannske upp. Og svo
mikla óbeit getur maður haft á sumu, sem maður ef til vill
hefir aldrei bragðað, að maður megi ekki einusinni lil þess
hugsa. Kona ein gæddi einusinni heimilisfólki sínu á steiktu
kjöti og það þótti ágætt. En er húsfreyja sagði þvi, að það
hefði verið hrossakjöt, fór það að tínast frá borðinu smátt
og smátt og fara út. Þá gat því ekki nægilega boðið við því,
sem það var nýbúið að hrósa, og seldu sumir öllu því upp
aftur, sem þeir voru búnir að borða. Þetta gerir t i 1 h u g s -
unin ein, en það sýnir, að þótt leiðinn eða viðbjóðurinn
stafi ekki nema af einhverjum kenjum, þá hefir hann ná-
kvæmlega sömu andæfingar í för með sjer.
1) Preijer: Die Seele des Kindes, IV. kap.
2) Lloyd Morgan: Aniinal Behaviour, 2d Ed., p. 50 o. s.