Árbók Háskóla Íslands - 02.01.1918, Side 90

90
ast þeirra og rækja þær. Því að hatrið eitrar og drepur
allar hinar bestu og göfugustu tilfinningar manna.
En næsta eftirtektarvert er það, sem nú hefir verið bent
á, hversu ást og hatur geta beitt flestum hinum sömu til-
finningum í sínar þarfir, þótt það sje í alveg gagnstæðum
tilgangi. Þetta sannar, að geðshræringarnar verða að eins
konar tækjum í höndum hugðanna, að þernum þeirra. En
aðallögmálið fyrir því er það, að sjerhver hugð tekur allar
þær geðshræringar í þjónustu sina, er henni mega að gagni
verða til þess að ná betur markmiði sinu, en lokar aftur
allar þær tilfinningar úti, sem annaðhvort eru því andstæðar
eða að engu haldi geta komið.
Nú eru hugðir manna óteljandi, sem sje jafn-margar og
markmið þeirra, áhugamál og hatursefni; en hjer hefir ekki
verið vikið að nema tveim tegundum hugða, hugðum ásta
og halurs. En með því menn nú annaðhvort hafa mætur eða
ímugust á hverjum þeim hlut, sem þeir annars láta sig
nokkru skifta, þá skiftir hugðum þeirra jafnan í tvö horn,
og vjer höfum þvi fengið lykilinn að því nær öllum öðrum
hugðum, hversu frábrugðnar og ólíkar hver annari sem þær
annars kunna að sýnast, með því að virða fyrir oss einmilt
þessar tvær tegundir hugða. Þvi að annaðhvort verður mað-
ur að hafa mælur og ást eða óbeit og andstygð á öllu því,
sem manni stendur ekki alveg á sama um.
Til þess að skilja bæði mennina og liugðir þeirra til fulls,
þarf maður fyrst og fremst að vita um helstu markmið
þeirra og áhugamál eða með öðrum orðum, hverjar hugðir
þeirra eru; siðan þarf maður að vita, hvaða tilfinningar
þessar hugðir vekja, og loks hvaða hneigðir, hvaða tilhneig-
ingar eru við þær bundnar. Og nú. eigum vjer einmitt að
fara að hyggja að því, hversu hugðirnar verða að hneigðum
eða jafnveí að ástríðum, sem geta umsteypt öllu sálarlífi
manna og mótað bæði sjálfsveru þeirra og skapgerð í það
mól, sem hún aldrei losnar úr aftur. — En þó mun best
að vikja fyrst fáeinum orðum að nokkrum samsettum til-
finningum, er verða til í skauti hugðanna og því mætti nefna
dætur þeirra.