Hugur - 01.01.1996, Blaðsíða 109

Ritdómar
107
engin aðgengileg bók um sögu hennar var til fyrir unglinga. Veröld Soffíu
er skrifuð til að ráða bót á þessu.
Veröld Soffíu.
Soffía er á fimmtánda ári, dag einn berst henni ófrímerkt bréf og í því er
einfaldlega spurt: Hver ert þú? Stuttu síðar berst annað bréf og þar er spurt:
Hvernig varð heimurinn til? Þriðja sendingin er frímerkt póstkort sem
stflað er á aðra stúlku, Hildu, en er þó látið berast til Soffíu samkvæmt
áritun. Fjórða sendingin er upphaf námskeiðs í heimspeki: „Kæra Soffía,
það eru til spurningar sem ættu að höfða til allra manna. Það eru þannig
spumingar sem þetta námskeið fjallar um“ (s. 19).
Fyrstu 140 síðurnar fjalla um upphaf heimspekinnar hjá Grikkjum, gerð
er grein fyrir kenningum náttúruspekinganna, Sókratesar, Platóns og
Aristótelesar og einnig er fjallað um hellenismann. Af þessum hluta
bókarinnar eru u.þ.b. 80 síður feitletraðar en þannig er efni bréfanám-
skeiðsins auðkennt.
Það er ljóst af þessu upphafi að Gaarder reynir að brúa bilið milli
fræðslu- og ráðgátuaðferðarinnar. Auk ofangreindra spuminga tekur hann
m.a. á eftirfarandi spumingum: Hvað er heimspeki? Er einhver vilji eða
merking að baki alls sem gerist? Er eitthvert líf eftir dauðann? Hvemig er
hægt að finna svör við heimspekilegum spumingum? Hvemig eigum við
að lifa? Finnst þér lífið ekki undarlegt? Hvað er goðsöguleg útskýring?
Hvað er náttúruleg útskýring? Getur eitthvað orðið til úr engu? Er eitthvert
frumefni til sem allt annað er gert úr? Þessar spumingar og fleiri koma
allar firam á fyrstu 30 síðum sögunnar. Lipman og Matthews myndu stóla á
samræður nemenda til að vinna úr þessu efni, Lipman myndi a.m.k. semja
verkefni og spumingaraðir til að auðvelda kennurum leikinn. Gaarder
vinnur þetta hins vegar fyrir lesandann í gegnum feitletruðu heimspeki-
sögufyrirlestrana.
Tímabilið frá miðöldum fram til Berkeley spannar næstu 100 síðumar
(157-260), þar er fjallað um endurreisnina, barokktímann, Descartes,
Spinoza, Locke og Hume. í þessum hluta bókarinnar kynnast Soffía og
heimspekikennarinn, Alberto Knox, persónulega. Hér eru engir feitletrað-
ir fyrirlestrar heldur vinnst sagan áfram í „samtölum" meistara og
lærlings. Hlutverk Soffíu er ekki burðugt í þessum samtölum, innlegg
hennar er í eftirfarandi anda: „Mér finnst ég hafa heyrt þetta áður.“ „Ég
held að ég viti hvað hann á við.“ „Mér geðjast ekki að þeirri tilhugsun að
ég ráði ekki yfir mér sjálf.“ „Ég veit það ekki.“ „Nei, ljónið lifir