Hugur - 01.01.1996, Síða 110

108
Ritdómar
samkvæmt eðli sínu.“ „Nei.“ „Ég veit það ekki.“ „Ég skil hvað þú ert að
fara.“ ,Ég held að ég vilji ekki heyra meira af þessu tagi.“^
Soffía er greinilega í hlutverki hlustandans, það hlutverk er að vísu
stórlega vanmetið í samskiptum manna, en heimspekilegar samræður
krefjast þess að unnið sé með skoðanir og rök, að þau séu sett fram, vegin
og metin. Slíkt gerist ekki hjá Alberto og Soffíu, hún velgir honum aldrei
undir uggum^ Fræðslumóðan rennur fram í einræðu kennarans og innlegg
Soffíu er einungis til marks um að hún hlusti og fylgist með. I sögum
sínum leitast Lipman, svo enn sé gerður samanburður við hann, að draga
upp myndir af hugsandi bömum og unglingum sem skiptast á skoðunum
og rökum. Samtöl í sögum hans em oft óekta, söguhetjumar em svo miklir
pælarar að þau virka sem furðufuglar á lesendur - engu að síður er
meginhlutverk samtalanna að vera lesendum fyrirmynd í skoðanaskiptum
og til þess duga þau. Samtöl Alberto og Soffíu eru óekta fyrir hið
gagnstæða, þar skortir iðulega allar pælingar.
Hughyggja Berkeleys er vendipunktur í sögunni. í anda hennar er skipt
um söguhetju, Hilda tekur við af Soffíu og á daginn kemur að Soffía er
einungis persóna í hugarheimi Hildu. Að baki öllu sjónarspilinu stendur
faðir Hildu, en heimspekinámskeiðið er afmælisgjöf hans til dóttur sinnar.
í næstu köflum (281-416) er fjallað um upplýsinguna, Kant, rómantíkina,
Hegel, Kirkegaard, Marx, Darwin, og Freud. Þessi hluti er nær eingöngu
feitletraður en nú er fræðslan í því forminu að Hilda les samtöl Alberto og
hlustandans Soffíu. Síðasti heimspekikaflinn ber yfirskriftina „Nútíminn"
- þar er nær eingöngu fjallað um tilvistarstefnu Sartres. Á síðustu 40
síðunum em lausir endar skáldsögunnar hnýttir saman í tveimur köflum.
^ Þessi svör koma fram á síðum 234—235 og sá staður var valinn af
handahófi. Svör af svipuðu tagi em ekki ný af nálinni: „Já, víst er
það.“ „Nei, engu öðm.“ „Því er fjarri." „Alls ekki!“ „Ég held að sannur
heimspekingur virði þá að vettugi." „Já, það held ég.“ „Það blasir
við.“ „Það er deginum ljósara." „Já, meira en svo.“ Hér er gripið af
handahófi niður í Faídón 64—65 og er þetta hluti svara Simmíasar er
þeir Sókrates rökræða dauðann.
^ Arthúr Björgvin Bollason heimsótti Heimspekiskólann í Litrófsþætti
sínum í október 1991. Þar sagði einn nemandi skólans eitthvað á þá
leið að höfuðkostur skólans væri sá að þar mætti mótmæla
kennaranum og það væri alltaf hægt að finna eitthvað á móti því sem
hann segði. Ég tek iðulega fram við nemendur mína að engin trygging
sé fyrir því að ég segi ætíð satt, að þeir eigi að mótmæla þegar þeir eru
ekki sammála mér eða öðrum í hópnum. Þeir verði að passa sig á því
að stundum bulli ég tóma vitleysu. Sem heimspekikennarar eigum við
Alberto þetta ekki sameiginlegt, Alberto bullar aldrei.