Hugur - 01.01.1996, Side 111

Ritdómar
109
Kennslubókin feitletraða f Veröld Soffíu vegur mun þyngra en
skáldsagan. Það sem hún hefur umfram aðrar kennslubækur er stuðningur
skáldsögunnar sem umlykur hana. Kennslubókin hefur einnig sitt
samhengi, farið er í hlutina í réttri tímaröð og eitt spunnið við annað.
Skáldsagan er ágætlega gerð og sinnir sínu hlutverki: að halda lesandanum
við efnið og að hvetja hann til að lesa lengra. Myndin, sem dregin er upp
af sögu heimspekinnar, er harla hefðbundin og einföld. Helst er brugðið út
af hefðinni með því að nefna konur til sögunnar, en sem alkunna er koma
konur og böm ekki við sögu heimspekinnar. Hér eru Hildegaard frá Bingen
(1098-1179) og Marie Olympe Gouges (1748-93) nefndar til sögunnar,
auk Simone de Beauvoir, samtals er þeirra getið á 6 síðum. Þá má nefna að
sá sem öllu veldur, faðir Hildu, vinnur á vegum Sameinuðu þjóðanna við
friðargæslu og fmna má að Gaarder hefur samkennd með hugsjónum þeirrar
stofnunar.
Veröld Sofftu er mikill doðrantur, næstum 500 síður. Ekki varð vart við
nokkra hnökra í þýðingu Aðalheiðar Steingrímsdóttur og Þrastar As-
mundssonar. Ólíkt skáldsögum - en lfkt kennslubókum - fylgir henni
atriðisorðaskrá. Samkvæmt lauslegri talningu má finna þar yfir 130 nöfn
merkra karlmanna (auk þriggja kvenna), þar af eru u.þ.b. 50 heim-
spekingar. Þar sem söguefnið er 2600 ára saga heimspekinnar fer ekki hjá
því að tæpt er á hlutunum og er efhismeðferð víða harla yfirborðskennd,
samkvæmt atriðisorðaskrá er t.d. minnst á efahyggju á þremur stöðum,
einu sinni á þekkingarfræði, fjallað er um rökfræði Aristótelesar á tveimur
blaðsíðum í samfelldu máli og minnst á hana á þremur öðrum stöðum.
Fetta má fingur út í áherslur, nákvæmni og túlkunaratriði, það er t.d.
einungis þrisvar sinnum minnst á Rousseau og þá í framhjáhlaupi.
Frumherjar pragmatismans, Peirce, James, Dewey og Mead, komast ekki á
blað, þó voru þeir allir fæddir á síðustu öld.
Aðalsmerki hefðbundinna kennslubóka er skýr framsetning og skipu-
leg uppbygging. Kennslubókarhlutinn er vissulega skýr og skipulegur,
textinn er víða mjög myndrænn en bókin er án skýringarmynda og korta.
Þó skáldsöguhlutinn sé ekki mjög burðugur, má samt ætla að hann eigi
stóran þátt í velgengni verksins. Bókin er sérstaklega skrifuð fyrir
unglinga en hún hentar einnig almennum lesendum, sem vilja kynna sér
sögu heimspekinnar. Hins vegar er hætt við að lesendur, sem þegar eru vel
að sér í heimspeki eða menningarsögu, finni til þess að í söguna skortir
öll innri átök á milli ólíkra hugmynda og afstöðu. Skorturinn á
heimspekilegum átökum og úrvinnslu er meginveikleiki þessarar sögu.
Gaarder byrjar í ráðgátuanda Sókratesar, hann kryddar söguna með