Hugur - 01.01.1997, Síða 25

HUGUR
Sarmleikur og suttungamjöður
23
opnað augu okkar fyrir leyndardómum hennar.
Auk þessa er sá möguleiki fyrir hendi að lífið sé skáldlegt. Gunnar
lesni í skáldsögu Vésteins Lúðvíkssonar Gunnar og Kjartan sagði að
lífið væri raunverulegra í skáldskap en í veruleikanum og hafði
talsvert til síns máls. Því hefur oft verið haldið fram að líf okkar sé
eins og frásaga. Makbeð Shakespeares segir um lífið að það sé „a tale
told by an idiot full of sound and fury, signifying nothing.“29 Landi
Makbeðs, skoski heimspekingurinn Alasdair Maclntyre, rökstyður þá
hugmynd að sjálf okkar sé sagnakyns. Hann segir að eining sjálfsins
sé eining frásögu sem tengir fæðingu og dauða manna eins og frásaga
tengir byrjun við endi. Þessari staðhæfingu til stuðnings segir
Maclntyre að aðeins sé hægt að skilja athafnir okkar ef við staðsetjum
þær í frásögum. Hugsum okkur að við stöndum á strætisvagnabiðstöð
og til okkar komi maður sem segir stundarhátt við mig „latneska
nafnið á villiönd er Histronicus histronicus histronicus.“ Ég á
sjálfsagt í fullu fangi með að skilja hvað manninum gekk til með
þessu. Ef til vill er skýringin sú að hann heldur að ég sé maður sem
hann hitti í gær á bókasafninu og spurði hann hvort hann vissi hvað
villiendur hétu á latínu. Við getum hugsað okkur að hann hafi ekki
munað það þá, en skyndilega komið svarið í hug er hann stóð á
biðstöðinni. Við getum líka hugsað okkur að hann sé njósnari sem
haldi að ég sé maður sem hann eigi að gefa skilaboð í dulmálsformi.
Hvemig sem allt veltur verðum við að þekkja sögu hans til að skilja
athöfnina.30
29 William Shakespeare: Macbeth, t.d. í The Complete Works of William
Shakespeare (London 1990), bls. 939.
20 Alasdair Maclntyre: After Virtue (London 1981), bls. 204-218. Maclntyre segir
að við getum með góðum árangri beitt hugtökum bókmenntagreina til að lýsa
samræðum. Segja má um tiltekið samtal að það hafi einkennst af harmrænum mis-
skilningi eða verið skoplegt. Samræður eru að mati Maclntyres meðal stoða
mannlífsins. Við værum ekki menn ef við gætum ekki rætt málin. Og hafi samræð-
umar bókmenntalegar hliðar þá styrkir sú staðreynd tilgátuna um að líf vort sé
skáldlegt. Meinið er að Maclntyre sýnir ekki fram á að skáldleikinn sé röklega
byggður inn í samræðuhugtakið né heldur að samræðan sé burðarás mannlífsins.
Verðum við t.d. að beita hugtökum bókmenntagreina til að skilja hvað vísindaleg
rökræða er? Geta má þess að þýsku heimspekingamir Jiirgen Habermas og Karl-
Otto Apel skipa samræðunni í öndvegi kennikerfis síns. Þeir segja hana vera for-
sendu þekkingar og siðferðis, hafa forskilvitlega stöðu. Karl-Otto Apel: Trans-
formation der Philosophie, Band I-II (Frankfurt 1973); og J. Habermas: Theorie
des Kommunikativen Handelns, Band I-II (Frankfurt 1981). Ég ræði kenningar