Hugur - 01.01.1997, Side 75

Hugur - 01.01.1997, Side 75
HUGUR Samrceðusiðfrœði Jiirgens Habermas 73 skiptir okkur mestu máli í lífinu. Og í þriðja lagi er í siðadómum okkar tekið kerfisbundið tillit til afleiðinga í því augnamiði að forðast óæskilega fylgifiska þess sem Weber kallaði „hugarfarssiðfræði“ ('Gesinnungsethik) Kants.75 Því er ætlað að svara þeirri gagnrýni Hegels að sérhver formbundin siðfræðikenning sem hvílir á sérteknu lögmáli sé óhjákvæmilega sjálfbirg en um leið áhrifslaus þrátt fyrir göfug markmið. Mikilvægi þessa framtaks Habermas verður tæpast vefengt, ekki síst í Ijósi þess að undanfama eina og hálfa öld hefur sú tegund heimspeki sem setur „frelsun“ mannsins í öndvegi ávallt tekið það sjónarmið Hegels að „ríki með góðum lögum“ hafi forgang fram yfir kröfu Kants um að ekki megi undir neinum kringumstæðum nota aðra sem tæki. Hugum aðeins nánar að kostunum við siðfræði Habermas. Þeim má lýsa sem tilbrigðum við ýmist kantísk eða hegelsk stef.76 Tveir megin- kostir eru tilbrigði við kantísk stef. Líkt og Kant, tekst Habermas að komast beint að kjama siðferðisins í kenningu sinni, þ.e. hvað felist í því að finnast siðferðilegt viðmið vera rétt og að af þeirri ástæðu einni saman, beri að virða það. En í staðinn fyrir hið skilyrðislausa skyldu- boð Kants sem er a priori teflir Habermas fram alhæfingarlögmáli (A) sínu sem hvílir á heimspekilegri endurgerð rökræðureglna og hægt er að staðfesta eða hafna með reynslurökum. Habermas slær aftur á kant- ískan streng þegar hann setur samræðusiðfræðina sem valkost við raunsæisstjómmál í anda Machiavellis, óháð því hvort að baki þeim búi háleitar hugsjónir eða ekki, þrátt fyrir þá afstöðu hans að siðferði- lega breytni verði að „sætta við“ heim þar sem hagsmunir og völd ráða ríkjum.77 Frá sjónarmiði samræðusiðfræði getur enginn með réttu uppfyllt það hlutverk sem hinn heimssögulegi einstaklingur Hegels tekst á hendur (eða lendir í?). Enda þótt kenning Habermas taki kerfísbundið tillit til afleiðinga þegar siðadómar eru annars vegar er Habermas sammála Kant um það að œtlun ráði mestu um rétta 75 „Morality and Ethical Life,“ s. 206. 76 Sbr. T. McCarthy, „Rationality and Relativism: Habermas’s „Overcoming" of Hermeneutics," í Habermas. Critical Debates, s. 57-78. Um kantísk og hegelsk stef f heimspeki (og félagsfræði) Habermas almennt sjá Roderick, Habermas and the Foundations ofCritical Theory, s. 14-19 og víðar. 77 Vilhjálmur Amason útfærir þetta prýðilega í grein sinni, „Siðvæðing stjórnmála," í Jón Á. Kalmansson, ritstj., Siðferði og stjórnmál (Reykjavík: Háskóli íslands, Siðfræðistofnun, 1995), s. 79-80.
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116
Side 117
Side 118
Side 119
Side 120
Side 121
Side 122
Side 123
Side 124
Side 125
Side 126
Side 127
Side 128
Side 129
Side 130
Side 131
Side 132
Side 133
Side 134
Side 135
Side 136

x

Hugur

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Hugur
https://timarit.is/publication/603

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.