Ný saga - 01.01.1988, Qupperneq 74

Kaupstadir á íslandi
eru náttúriega alveg
hefðarlausir.
ur svo svolítið aðrar, og
svo vantar alla þessa hefð.
Kaupstaðir á Islandi eru nátt-
úrlega alveg hefðarlausir.
SPURNINGAR OG
SVÖR
Verður þetta ekki ennþá
erfiðara í framtíðinni þegar
þið þurfið að fara að ná til
þéttbýlisbúa, Reykjavíkur-
búa, sem eru fæddir hér og
uppaldir, alvöru Reykjavík-
urbarna?
Jú, jú, við höfum strax orð-
ið vör við það í því sem við
höfum verið að gera á þessum
áratug, að það er miklu erfið-
ara að fá fólk til hér í þéttbýl-
inu. Þess vegna náum við ekki
nærri því eins góðu hlutfalli
og annars staðar. Nú held ég
að vísu að það sé misskilning-
ur sem maður heyrir oft
gasprað um í hátíðarstemmn-
ingu að allir Islendingar hafi
verið skrifandi gegnum ald-
irnar. Ég held að það hafi
aldrei verið nema svo sem
fimmtungur af fólkinu sem
virkilega gerði þetta en við
sjáum ekki afraksturinn eftir
aðra. Það er því í sjálfu sér
ekkert skrýtið þó maður rekist
á fólk sem er ófúst til að skrifa
en fúst til að tala. Ég held að
þetta muni koma fram í því að
það þarf að leggja meiri
áherslu á hið munnlega sam-
band, þótt mér finnist það
ekki heppilegt. Ég vil að fólk
geti skrifað.
Ég hef lengi verið að berjast
fyrir því sem ég nefndi hér áð-
an, að við værum fleiri svo
einhver gæti farið og spurt
það fólk sem af einhverjum
ástæðum fæst ekki til að svara
skriflega. Það getur verið af
ýmsum ástæðum, sjóndepru,
handskjálfta eða bara að fólk
fær sig ekki til þess. Það getur
verið átak fyrir fólk að skrifa
sendibréf hvað þá meira,
þannig að það fólk lá eins og
óbætt hjá garði sem hafði frá
ýmsu að segja en gat ekki
skrifað það.
Það var alveg sama hvað
maður þýfgaði menntamála-
ráðuneytið oft um þetta. Þá
var verið að skapa fordæmi.
En svo á ári aldraðra sló þess-
ari ágætu hugmynd niður að
leita til Heilbrigðisráðuneyt-
isins, út frá heilbrigðissjónar-
miði eða kannski sálþerapísku
sjónarmiði: að tala við fólk á
dvalarheimilum aldraðra. Og
það tókst sem sagt að fá styrk
sem nam einum árslaunum
stúdents frá Framkvæmda-
sjóði aldraðra til að gera þetta
og seinna frá heilbrigðisráðu-
neytinu, sem nam svo sem
tvennum ársverkum stúdents.
Þetta gekk í fimm ár, og það
þýddi að við gátum sent fólk
inn á næstum hvert einasta
dvalarheimili aldraðra á land-
inu. Og það kom í ljós að
u.þ.b. helmingur af þessum
vistmönnum var líkamlega
fær til þess að svara og af þeim
var u.þ.b. helmingurinn sem
var virkilega fús til að láta tala
við sig og hafði reyndar gam-
an af því eða fjórðungur allra
vistmanna. Ut úr þessu kom
mjög mikið sem við hefðum
aldrei fengið annars.
Þá er spurningin þessi,
hvort það hafi áhrif hver spyr.
Ja, ég er alveg viss um að það
skiptir máli hvernig er spurt,
ekki kannski endilega hver
spyr. Það á ekki að koma fram
eins og fjölmiðlafólk gerir,
sko, það eru svona fjölmiðla-
gæjar sem þurfa að gera allt í
logandi hvelli, þeir eru eins og
hálfgerðir skelfar á margt af
gamla fólkinu. Fólk sem hefur
farið í þetta á okkar vegum,
sem aðallega hafa verið stúd-
entar í sagnfræði eða félags-
fræði, það hefur fengið vissa
leiðbeiningu hjá okkur, áður
en það leggur af stað, hvernig
eigi að haga sér, af ákveðinni
natni og nærgætni. En auðvit-
að er það þannig að sumir eru
þannig í eðli sínu, að þcir
komast betur inn á fólk en
aðrir og það er ekki hægt að
kenna.
Hvernig er það ef spyrj-
endurfara út fyrir spurninga-
skrárnar og velja út ákveðnar
spurningar? Er þá verið að
eyðileggja vísindalegt gildi
rannsóknarinnar?
Nei, nei, alls ekki, ekki frá
okkar sjónarmiði. Mér finnst
ég aðeins verða var við það hjá
ykkur og fleirum að svona
staðlaðar spurningar og svör
skipti miklu máli. En frá okk-
ar sjónarmiði er það alls ekki,
og við viljum láta fólk vaða
elginn sem allra mest og út
fyrir alla bakka. Það er nú eitt
vandamálið sem við lendum
oft í, það er fólk sem er í raun
mjög samviskusamt og vill
gera allt vel, þetta eru nokkurs
konar perfeksjónistar. Og ef
það er ein spurning, sem það
X
i.
*
72