Ný saga - 01.01.1988, Qupperneq 112

Valdimar Unnar Valdimarsson
ALÞÝÐULÝÐVELDIÐ OG ÍSLAND
ísland og aðild Kína að Sameinuðu þjóðunum
Eftir að kommúnistar
komust til valda á
meginlandi Kína árið
1949 og þjóðernissinnar undir
forystu Chiang-Kai-shek
höfðu verið hraktir til For-
mósu, stóð samfélag þjóðanna
frammi fyrir áleitnum spurn-
ingum. Hvaða sess skyldi hið
kínverska Alþýðulýðveldi
skipa meðal þjóða heims? Var
hið nýja ríki þess eðlis að rétt-
mætt væri að taka það í sátt
sem fullgildan aðila að hinum
ýmsu alþjóðastofnunum? Var
verjandi að veita hinu nýja og
herskáa ríki aðild að Samein-
uðu þjóðunum?
Spurningar af þessu tagi
voru ofarlega á baugi á al-
bjóðavettvangi í rúma tvo ára-
tugi, allt til ársins 1971 er Alls-
herjarþing Sameinuðu þjóð-
anna ákvað að taka kínverska
Alþýðulýðveldið í sátt, veita
því aðild að samtökunum í
stað Formósu, sem farið hafði
með umboð Kína hjá þessari
alþjóðastofnun fram að því.
Deilan um aðild Kína að
Sameinuðu þjóðunum var
langvinn og þurftu íslending-
ar ekkert síður en aðrar þjóðir
að taka afstöu til þessa máls.
Við skulum nú víkja nánar að
því hvar Islendingar skipuðu
sér á bekk í þessu alþjóðlega
deilumáli og varpa ljósi á
nokkra þá þætti sem mestu
réðu um afstöðu íslendinga,
afstöðu sem tók ýmsum
breytingum í tímans rás.
Mao Tse-tung í hópi hermanna árið 1947. Tveimur
árum síðar höfðu kommúnistar, undir forystu Maos,
náð völdum á meginlandi Kína og deilur hófust um
það á alþjóðavettvangi hvern sess hið nýja ríki skyldi
skipa meðal þjóða heims.
ÍSLAND OG NATO
Langt fram eftir sjötta ára-
tugnum fór afstaða íslendinga
í Kínamálinu saman með af-
stöðu flestra annarra vest-
rænna ríkja. Fulltrúar þessara
ríkja á vettvangi Sameinuðu
þjóðanna létu í Ijós það sjón-
armið, einkum á meðan
Kóreustyrjöldin geisaði, að
framferði kínverska Alþýðu-
lýðveldisins á alþjóðavett-
vangi gengi í berhögg við sátt-
mála Sameinuðu þjóðanna.
Kostir Peking-stjórnarinnar
væru skýrir; annaðhvort afl-
aði hún sér viðurkenningar á
alþjóðavettvangi með frið-
samlegri hegðun eða héldi
uppteknum hætti og yrði af
þeim sökum áfram afskipt og
einangruð í samfélagi þjóð-
anna. íslendingar tóku lengi
vel undir sjónarmið af þessu
Var verjandi að veita
hinu nýja og herskáa
ríki aðild að
Sameinuðu
þjóðunum?
tagi.1 Studdu þeir því iðulega
bandarískar tillögur þess efnis
að Allsherjarþingið tæki ekki
til greina tillögur, sem mið-
uðu að því að stjórn kínverska
Alþýðulýðveldisins tæki sæti
hjá Sameinuðu þjóðunum
sem lögmætur fulltrúi í stað
Formósustjórnarinnar. ís-
lendingar studdu bandarísku
tillögurnar einir Norður-
landaþjóða en tillögur þessar
hlutu ávallt samþykki Alls-
herjarþingsins á sjötta ára-
tugnum; önnur ríki Norður-
landa voru ætíð andsnúnir
þeim.2
Sérstaða íslands gagnvart
öðrum ríkjum Norðurlanda í
Kínamálinu á sjötta áratugn-
um er ekki síst athyglisverð í
ljósi þeirrar áherslu sem
Norðurlandaþjóðirnar lögðu
á samstarf og samstöðu á vett-
vangi Sameinuðu þjóðanna.
Er því eðlilegt að spurt sé
hvað hafi valdið því að íslend-
ingar sáu sig knúða til að víkja
áf þeirri braut sem frændþjóð-
ir þeirra á Norðurlöndum
kusu að feta í Kínamálinu.
í þessu sambandi er meðal
annars vert að hafa í huga að
ólíkt öðrum Norðurlanda-
þjóðum höfðu íslendingar
enn ekki viðurkennt Peking-
stjórnina og höfðu því engin
stjórnmálatengsl við Rauða-
Kína. Skýrir þetta að nokkru
það ósætti sem ríkti milli ís-
lands og annarra ríkja Norð-
urlanda um afstöðuna til þess
hverjir skyldu fara með um-
boð Kína á vettvangi Samein-
uðu þjóðanna.3 En þar með
4
110