Vaki - 01.09.1953, Side 46

Leitarstefið í fornnorrænum sögnum
ALEXANDER M. CAIN
Perceval le Gallois, eða Parsival
velski, hið mikla ljóð Chrétiens af
Troyes (1), var fyrsta kvæðið í kviðu-
bálki þeim sem kenndur er við gralinn
helga til að heyja sér rúm í hugum
vesturlandamanna. Uppistaða þess varð
þegar vinsælast yrkisefni í veraldlegum
bókmenntum vesturlanda. Vegur þess
hélzt óskertur um miðaldir allar og það
komst raunar til vegs á nýjan leik á
nítjándu öldinni, varð uppistaða og efni
í kvæðum eftir Tennyson og Morris og
óperu Wagners. Samtímaskáldið T. S.
Eliot hefur og háð sér þar efni.
En er aldirnar liðu breyttist og skiln-
ingur manna á efninu að verulegu leyti.
Skáld Viktoríutímabilsins tóku það í
þjónustu siðgæðishugmynda sinna á
sama hátt og franskur miðaldamað-
ur, hinn nafnlausi höfundur kvæðis-
ins ,,la Quéte du Graal“ —gral-leitin—,
hafði snúið því til dæmisögu um náðina
í samræmi við kristnar kenningar (2).
Margar undanfarnar aldir hefur gral-
bálkuiúnn hlotið eindregna, kristna,
mystíska skýringu: „gralinn", þ. e.
hlutir þeir er gral-hetjan leitar, varð
bikarinn sem Kristur notaði við síðustu
kvöldmáltíð sína og spjótið sem var lagt
í síðu honum festum á krossinn.
Upphaflega var samt aðaluppistaða
sögunnar önnur en kristnin: M. Faral
hefur sýnt fram á í nýlegri grein (3)
að mörg atriði sögunnar, jafnvel í þeirri
mynd sem Chrétien gaf henni, bendi
til þess að hlutirnir sem gral-leitin bein-
ist að og helgisiðirnir í sambandi við
þá, eigi sér uppruna eldri en kristni.
Mönnum hafði að vísu löngu leikið
grunur á að gral-bálkurinn ætti sér
rætur í fortíð eldri en kristni og mið-
aldir, raunar margir fræðimenn fært
sönnur á það. Fræðimenn slíkir sem
Jessie Weston í Englandi (4), Roger
Loomis í Bandaríkjunum (5) og Jean
Marx í Frakklandi (6) höfðu allir tekið
af skarið um að uppruna gralsins bæri
að leita í gömlum heimildum írskum.
Þeim bar saman um að leitin missti allt
gildi og þýðingu, nema að hún væri sett
í sitt forna samhengi, trúarbrögð kelt-
nesku þjóðanna.
Rannsóknarsviðið stækkaði því að
töluverðu ráði. Ur því að hægt reyndist
að finna tengsl með kviðunum frönsku
og trúarbrögðum keltnesku þjóðanna,
var þá ekki von til þess að takast mætti
að finna hliðstæður með öðrum trúar-
brögðum vestur- og austurlanda? Miss
Weston áleit að sögurnar ættu rót sína
að rekja til inntökusiða og þrauta (initi-
ation rites) launhelgatrúarbragða Litlu-
Asíu. Mr. Loomis hirðir minna um forn-
keltneska þætti sagnanna heldur en írsk-
ar hliðstæður þeirra, en athugasemdir
þær sem hann gerir öðru hverju við
heimildirnar, benda til þess að einnig
hann hallist að kenningu um Miðjarðar-
hafsuppruna sagnanna.
Bók M. Marx, síðasta bókin sem
TlMARITIÐ VAKI
44