Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.2006, Síða 29

Halar í samtölum
27
5. A: [nei við ] auglýsum hér
6. með eftir upplýsingum
(ÞS 4:19)
Eins og sjá má af dæmi (5) skýtur B inn endurgjöf, nei nei, á efitir hal-
anum ha en A heldur síðan áfram með lotu sína með því að spinna
aftan við nýjum lotueiningum. I dæmi (6) er ekki að sjá nein viðbrögð
hlustanda við hala mælanda (skilurðu) og hann heldur áfram viðstöðu-
laust. Viðbrögðin koma ekki íýrr enn síðar þegar orðið hefur örstutt
hlé á máli hans eins og sjá má í línu 4. Þess ber þó að gæta að ekki er
hægt að útiloka að A hafi brugðist hér við með óyrtri endurgjöf en
með því er átt við líkamstjáningu, svo sem eins og að kinka kolli, jafn-
vel þótt viðmælendur tali í gegnum síma og sé því ekki unnt að taka
efitir slíkri endurgjöf. Halar eru því greinilega stundum meira eða ann-
að en einungis kall efitir beinu andsvari hlustanda. Þeir geta líka verið
merki frá mælanda um samskiptalega nánd milli viðmælenda sem
hlustandi getur tekið undir með endurgjöf eða látið hjá líða án þess á
nokkum hátt að setja samtalið í uppnám (sbr. Nordenstam 1990;
Coates 1996:194). Þótt ekkert heyrist í hlustanda gefur hann hugsan-
lega oftast einhver merki í formi látæðis um að hann fylgist með og
taki undir en aðeins er hægt að skera úr um slíkt fylgi myndbandsupp-
taka gögnunum.
3. Halar í íslenskum samtölum
3.1 Inngangur
Nú verður gerð grein fýrir niðurstöðum rannsóknar á hölum í íslensk-
um samtölum. Fyrst verður fjallað um þau gögn sem rannsóknin
byggir á og lýst kostum þeirra og göllum með tilliti til viðfangsefnis-
ins, halanna (kafli 3.2). Þá verður birtingarmyndum hala gerð skil og
fýrst rætt hvaða mállegu form þeir geta hafit og síðan gerð grein fýrir
tíðni hvers forms (kafli 3.3). Því næst verður gerð grein fýrir mismun-
andi virkniþáttum sem halar geta haft (kafli 3.4) og tíðni hinna mis-
munandi þátta (kafli 3.5). Að síðustu verður hugað að venslum forms
og virkni (kafli 3.6) og stutt samantekt fylgir svo í lokin (kafli 3.7).