Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.2006, Page 32

30
Þóra Björk Hjartardóttir
sjálf. Þau eru ætluð þriðja aðila, nefnilega útvarpshlustendum, og
þurfa því að hafa ákveðið skemmtigildi. Það þarf stjómandi ætíð að
hafa í huga og setur það án efa mark sitt á samtölin sem að öðm leyti
em ekki mjög frábmgðin hversdagslegum sjálfsprottnum samtölum
fólks sem geta snúist um allt milli himins og jarðar en hafa hins vegar
ætíð samskiptin sjálf sem hið eina markmið (sbr. Þómnni Blöndal
2005a: 100—101).
3.3 Form og tíðni hala
Ljóst er að strengimir er það og er það ekki gegna hlutverki hala þegar
þeim er skeytt aftan við afloknar lotueiningar, sbr. dæmi (1) hér að
framan. Líklega em þetta hinir dæmigerðu halar í vitund málnotenda,
a.m.k. þeir einu sem getið er um í málfræðibókum, eins og greint var
frá kafla 2.1.14 Þessi orðasambönd samsvara augljóslega ensku hölun-
um is it og is it not og tilbrigðum af þeim. En önnur orð eða orðasam-
bönd geta einnig gegnt hlutverki hala í ensku, svo sem eins og right
og OK, eins og nefiit var í kafla 2.1. Sé litið til náskyldra mála eins og
dönsku og sænsku er ljóst að í þeim em einnig ýmis smáorð fyrst og
fremst í hlutverki hala en síður eða ekki setningabrot. í dönsku er það
einkum orðið ikke (ik j sem notað er sem hali með afbrigðinu ikke
ogsá en önnur orð eins og vel og hva ’ em einnig vel þekkt (Glahn
1999; Moller 1996:140). í sænsku er orðið va líklega útbreiddasti hal-
inn en önnur smáorð svo sem vál og la geta líka gegnt því hlutverki
(Nordenstam 1989, 1990; Andersson 1985:161).15
Það er því ekki ffáleitt að ætla að fleiri orð eða orðasambönd en er
það og er það ekki geíi staðið sem halar í íslensku. Gaumgæfdeg at-
hugun á samtölunum í gögnunum leiddi enda fljótlega í ljós að orða-
14 Mér er reyndar ekki kunnugt um önnur rit þar sem minnst er á hala í íslensku
en setningafræðirit Höskuldar Þráinssonar (2005:591-592) sem þar er vísað til. Hösk-
uldur nefnir einnig í þessu sambandi orðasamböndin eða hvað og eða sem hann seg-
ir vera skyld fyrirbæri án þess fara nánar út í það. Hala bera að vísu einnig á góma í
riti Þórunnar Blöndal (2005a:138) en ekki er þar getið um form þeirra í íslensku.
15 Að sögn Nordenstam (1990:246) eru orðasamböndin eller hur og inte sant al-
mennt sögð vera sænska samsvörunin við enska hala en rannsókn hennar leiddi í ljós að
þeir eru sáralitið notaðir. Hún segir jafnframt að óvíst sé hvort telja beri eller hur til hala.