Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.2006, Blaðsíða 85

Af tveim tökuviðskeytum
83
Enn leggst Ámi fremur gegn endingunni -ansk- en hér kemur skýrar
fram en í íyrri tilvitnuninni að -ansk- og -ísk- em ekki lögð að jöínu
og virðist höfundur ekki telja -ísk- til eiginlegra erlendra viðskeyta.
I Tungutaki 8 (1985), bls. 1, kveður Ámi sig ekki hafa „séð fullgild
rök fyrir því að viðurkenna endingamar -ani, -anskur [...] í islensku
og þess vegna [séu] engin slík orð í þessari skrá“.
Það viðhorf til orða með viðskeytinu -ansk-, sem fram kemur í of-
angreindum tilvitnunum, hefur verið algengt meðal málvöndunar-
rnanna. Ovíst er þó hvort notkun lýsingarorða með -ansk- og naínorða,
sem enda á -ani, hefur dregist saman frá því fyrst var farið að amast
við slíkum orðum, enda erfítt að afla heimilda um slíkt. í Ritmálsskrá
Orðabókar Háskóla íslands fást eftirfarandi upplýsingar um nokkur
dæmigerð lýsingarorðapör af þeim toga sem hér um ræðir (tölur um
dæmafjölda innan sviga):
(6)a. afrískur
amerískur
kóreskur
kúbverskur
mexíkóskur
1958-1978 (8)
ca. 1850-1980 (20)
ca. 1950-1988 (7)
ca. 1900 (1)
b. afríkanskur
ameríkanskur
kóreanskur
kúbanskur
mexíkanskur
ca. 1800-1948 (7)
ca. 1800-1968 (28)
1967, 1980 (2)
1961-1991 (13)
1859-1991 (10)
Þótt sitthvað megi ráða af þessum tölum um aldur og e.t.v. einnig um
notkun gefur Ritmálsskráin ekki vísbendingar um orðtíðni — og t.d.
er ekki hægt að draga neinar ályktanir af því að ekkert dæmi sé þar að
finna um orðið mexíkóskur aðrar en þá að það hafi einfaldlega ekki
komið fyrir í þeim ritum sem voru orðtekin.
Lítið er á íslenskri orðtíðnibók að græða um stöðu mála á 9. áratug
liðinnar aldar (Jörgen Pind o.fl. 1989) en efniviður hennar er úr 100
textum af ýmsu tagi frá árunum 1980-1989. Af ofangreindum orðum
koma þar einungis fyrir dæmi um orðin ameríkanskur (1), amerískur
(20) og mexíkanskur (3).
Leit á Intemetinu að öllum ofangreindum orðum og orðmyndum
þeirra leiðir hins vegar til dálítið athyglisverðrar niðurstöðu:7
7 Leitað var um miðjan mars 2007 með Google og leitin stillt á íslenskar vefsíð-
ur- Meðtalin eru dæmi þar sem sumar orðmyndir standa fyrir heiti tungumáls (t.d. afr-
'kanska) enda nær ógerlegt að greina slík dæmi frá hinum.