Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.2006, Page 93

Af tveim tökuviðskeytum 91
þó hefði legið beinna við, enda væri lýsingarorðið þá dregið beint af
heiti landsins, Litháen, með viðskeytinu -sk-. Ekki má útiloka að hug-
artengsl við enskur hafi ráðið einhverju um niðurstöðuna.
4. Niðurstaða og lokaorð
Hér hefur verið gerð að umræðuefni lítil grein á meiði íslenskrar mál-
vöndunar. Eiginleg niðurstaða af þessum skrifum er e.t.v. helst sú að
málvöndunarbaráttan hefur ekki alltaf farið eftir röklegum leiðum,
sem í sjálfu sér er mjög skiljanlegt því að grundvöllur hennar er eink-
ar huglægur og að verulegu leyti byggður á tilfinninga- og fegurðar-
sjónarmiðum.
Eins og frarn kom hefur nokkuð lengi verið lagst gegn einu töku-
viðskeyti, -ansk-, eða réttara sagt gegn orðum með þessu viðskeyti, en
öðru tökuviðskeyti, -ísk-, hefur hins vegar verið gert allhátt undir
höfði, og mundu þó bæði viðskeytin hafa nákvæmlega sama orð-
myndunarhlutverkið.
Það mætti ætla að í hugmyndafræði málvöndunarbaráttunnar fælist
sú stefna að leggjast bæri af sérstökum þunga einmitt gegn orðmynd-
un á erlendum grunni, eins og t.d. orðmyndun með -ísk-, en að a.m.k.
einhverju minni áhersla yrði lögð á að stugga við stökum tökuorðum
sem ekki koma af stað virkri orðmyndun. En þessu virðist að nokkru
leyti þveröfugt farið, þótt í orðalistanum frá 1994 — og enn frekar í
listanum frá 2003 — sé vissulega einnig dálítið þrengt að -/.v/:-orðum
miðað við eldri skrána frá 1974.
Sú orðmyndun, sem hér er um að ræða, er kerfísbundin og merk-
mgarlega mjög sérhæfð. Samt er hún lifandi að því leyti að ný orð þarf
öðru hverju að mynda af nýjum landa- og þjóðaheitum. Hlutverkið er
skýrt affnarkað og orðin, sem verða til, lenda í lokuðum flokki af mjög
sérstöku tagi, flokki lýsingarorða sem eingöngu eiga við tiltekið land
eða þjóð. Orðmyndunin er líka sérstök vegna þess að stofn orðanna er
1 flestum tilfellum erlendur og framandi hljóðafar getur gert óvæntar
kröfur um tengsl stofns og viðskeytis. Viðskeytið -sk- ræður stundum
hla við framburðar-, beygingar- eða hljóðskipunarkröfur og skýrir það
að einhverju leyti bæði „lærðar“ tilraunir til að nota afleiddu viðskeyt-