Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.2006, Side 109

107
Um líki í íslensku í ýmiss konar líki
í það að vera skáldskapur, sbr. einnig það sem sagt var í inngangi
greinarinnar. Eins er merkingarmunur á líki í setningunum Hann birt-
ist í líki engils og Hann birtist í engilslíki. Munurinn felst í því að í
fyrri setningunni birtist einhver sem engill. í seinni setningunni getur
samsetningin engilslíki hins vegar haft a.m.k. tvenns konar túlkun:
annars vegar þá sem felst í fyrri setningunni og þá má túlka líki þar
sem sjálfstætt orð en hins vegar þá að viðkomandi hafi birst sem ein-
hvers konar „ófullkomin útgáfa af ‘ engli. Liki í þeirri túlkun getur þá
haft í sér fólgna neikvæða merkingu. Dæmin í (9) eru til merkis um þá
neikvæðu viðbót sem líki leggur til. Þau hefði t.d. vel mátt lesa í ein-
hverju fréttablaðanna nú á útmánuðum 2007:
(9)a. Ríkisstjómin talar um auðlindafrumvarp en stjómarandstaðan
um auðlindafrumvarpslíki.
b. Auðlindaffumvarpið varð aldrei neitt annað en auðlindafrum-
varpslíki og afgreiðslu þess var því frestað til næsta þings.
Dæmin í (9) sýna að hægt er að stilla auðlindafrumvarpi og auðlinda-
frumvarpslíki upp sem andstæðum þar sem -líki er notað til þess að
fysa því að auðlindafrumvarpið nái ekki máli sem slíkt. Það er einmitt
þessi neikvæða viðbót sem gerir það mögulegt að halda því fram að
um málffæðingu sé að ræða.8 Þessi neikvæða viðbót kemur t.d. einnig
Vel fram í eftirfarandi dæmi í RMS Orðabókar Háskólans (TíMM
1991) þar sem dregin er upp andstæðan skáldsaga og skáldsöguliki
(leturbreyting mín hér):
Hugmyndir manna um Kafka og örlög verka hans eru sprottin af þess-
ari kjánalegu skáldsögu, af þessari leiðindaskruddu, af þessum upp-
spuna í skrípalegu skáldsögulíki sem stangast algerlega á við fagur-
fræðina í list Kafka.
8 Þessar andstæður em þó ekki alltaf fyrir hendi, sbr. smjör og smjörlíki. Þar
§ripa önnur ferli inn í. Þannig hefur smjörliki verið orðasafnsgert sem ákveðin teg-
und smjörs og hið sama má reyndar segja um bjórlíki. Sjálfsagt hefiir bjórlíkið haft
neikvæða eða háðslega merkingu í upphafí en í dag stendur orðið fyrir ákveðna teg-
und áfengs bjórs sem búinn var til með því að blanda saman óáfengum bjór (pilsner)
°g vínanda í ákveðnum hlutfollum á þeim tímum þegar bannað var að selja áfengan
bjór.