Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.2006, Qupperneq 173

Söfnun Þórbergs Þórðarsonar úr mœltu máli 171
ABIM (1989:7) merkir orðið agga ekki sem staðbundið en aftur á
móti sem „nísl.“, þ.e. sem ungt í málinu. Þetta segir ekki allt þar sem
bent hefur verið á að Ásgeir setur oft merkinguna „nísl.“ við orð sem
hann hefur heimildir um úr vasabókum Bjöms M. Ólsens (Guðrún
Kvaran 2003:161). Hann lítur svo á að agga sé sama orð og aggva og
nefhifallsmyndin agga hafi orðið til við brottfall -v- í aukafollum á
undan -u.
Heimild Þórbergs frá Suðumesjum kemur heim og saman við
heimild B1 frá Grindavík en Bjami Guðmundsson bætir við vitneskj-
una um notkun orðsins á Austfjörðum.
agnskeri „lítill hákarl. Seyðisf. (Þórður Steinss.)"
í ÍO 1983 (14) og 2002 (19) er merking orðsins agnskeri sögð
‘fremur lítill hákarl, doggur’. Orðið er hvorki í B1 né hjá ÁBIM. í Rm
er aðeins eitt dæmi frá Lúðvíki Kristjánssyni (1983:394). Þar vitnar
hann til handrits með númerinu Lbs. 220 8vo en þar er um uppskrift á
orðasafni með hendi Hallgríms Schevings að ræða. Handritið er talið
skrifað 1820-30. Lúðvík merkir ekki orðið staðbundið og það gerði
Hallgrímur ekki heldur. Heimildarmaður Þórbergs þekkir orðið frá
Seyðisfirði og er það eini vitnisburðurinn um hvar orðið var notað.
ambra „vb. intr., „a. við e-ð“ = bisa við. Ámess., Borgarfj."
ÍO (1983:27) gefur tvenns konar merkingu, annars vegar ‘(um
böm) kvarta, gefa frá sér hljóð’ og hins vegar ‘fara eða ganga í hægð-
um sínum, rölta’, a. við ‘dútla við’. Síðari merkingin er í viðbæti aft-
an við megintexta B1 (1920-1924:1009) og merkt Homafírði en ekki
er getið um sambandið ambra við e-ð. Homfírska dæmið er að finna í
vasabók Bjöms M. Ólsens nr. XVII (43). í Rm em aðeins þrjú dæmi,
tvö um ‘bamsgrát’ og eitt um ‘að rölta’. í Tm em allmörg dæmi og em
flest þeirra í merkingunni ‘æmta, kvarta (um böm)’, nokkur einnig í
merkingunni ‘rölta, reika’. Af Mýmm er ein heimild um að ambra
e-m, einkum notað um að að reka skepnu mjög hægt, t.d. ambra kúnni,
og af VI. er ein heimild um merkinguna ‘dunda, dóta’. Enginn seðill
sýnir notkunina ambra við e-ð og þá merkingu sem Þórbergur hafði
heimild um og aðeins seðill hans sýnir tengsl við Ámessýslu og Borg-