Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.2006, Page 204

202
Ritdómar
í formála (bls. 9) er tekið fram að bókinni sé ætlað að rækja hlutverk sitt ffemur á vís-
andi hátt en lýsandi. Enda þótt hvergi sé skýrt hvað felist nákvæmlega í orðunum er
ljóst að það sem vísandi er vísar einungis veginn en án skýringa, lýsir engu, svarar
ekki spumingunni „af hveiju?“ Einmitt vegna þessa eðlis bókarinnar hefði verið
nauðsynlegt að hafa millivísanir eins og margoft hefur verið bent á hér, leiða notand-
ann að hinu rétta svari.
11. Lokaorð
Það var gmndvallarstef í skoðunum Bjöms M. Ólsens (1889) (og víðar) að hafa staf-
setninguna það auðvelda að hún gæti verið allri alþýðu töm, væri ekki aðeins tæki
lærðra manna. í viðhorfi hans fólst því ákveðin hugsun um jöfnuð. Séu menn á ann-
að borð sammála þeirri meginhugsun hljóta þeir líka að gera kröfu til þess að allir hafí
aðgang að upplýsingum um stafsetningu. Þess vegna á bók sem þessi að vera almenn-
ingseign, jafnt fullcrðinna sem skólanema, enda er hún samin fyrir almannafé. Hún
hefði því átt að vera ódýr en svo varð því miður ekki.
Nú má spyrja hvaða kosti sé helst að finna í bókinni í ljósi þeirra athugasemda
sem hér hafa verið tíndar til. Eg endurtek það sem ég sagði í upphafi: Bókin er stór,
orðaforði ríkulegur og fá eða engin svið hafa orðið út undan. Flettur em vel aðgreind-
ar á síðu og upplýsingar ríkulegar. Ég leyni því hins vegar ekki að ég hef orðið fýrir
vonbrigðum með fjölmargt eins og ráða má af skrifúm mínum. En hafa verður í huga
að athugasemdimar em misjafhlega alvarlegar. Einkennileg orð, orð sem vantar,
ósamræmi af ýmsum toga skipta ekki mestu máli. Stigbreyting ýmissa lýsingarorða
og veik kvenkynsorð í eignarfalli fleirtölu meiða heldur engan. Það sem vantar eða
aðeins er leyst til hálfs er hins vegar miklu alvarlegra mál og gerir pað að verkum að
notagildið verður svo miklu minna en ella. Skortur á millivísunum skiptir þar miklu
máli enda líklega alvarlegasti gallinn. Allt bendir því til að forvinnan hafi ekki verið
nægjanleg. En í forvinnunni felst sú hugsun sem skyldi liggja bókinni til grundvallar.
Þetta em alveg sömu kröfúr og til annarra orðabóka að breyttu breytanda.
Stafsetningarorðabókin er samin á íslenskri málstöð, skrifstofú íslenskrar mál-
nefndar. í því einu felst mikið málpólitískt vald. Og valdið er vandmeðfarið eins og
raun ber vitni.
HEIMILDIR
Asgeir Blöndal Magnússon. 1989. Islensk orðsifjabók. Orðabók Háskólans, Reykja-
vík.
Baldur Jónsson. 1988. Egiptaland og Kípur. Málfregnir 3:19-27.
Baldur Jónsson. 1998. Harmonikuþáttur. Málfregnir 16:19-25.
Baldur Jónsson. 2002. Samsett nafnorð með samsetta liði. Fáeinar athuganir. Máls-
greinar. Afmælisrit Baldurs Jónssonar með úrvali greina eftir hann, bls. 201-
215. Islensk málnefnd, Reykjavík.