Ritmennt - 01.01.1998, Blaðsíða 21

RITMENNT
JÓNATAN Á ÞÓRÐARSTÖÐUM
að skoða, safna og varðveita minningu og
ýmsar fornmenjar fyrri tíma sem annars
hefðu að líkindum farið forgörðum, að
áhugi hans í því efni hafi verið næsta dæma-
fár á þessum síðustu árum. í sömu ræðu
segir Ásmundur að Jónatan hafi þegar fyrir
nokkru verið orðinn þjóðlcunnur, elcki að-
eins fyrir fróðleik sinn heldur einnig fyrir
það hve fágætri vernd hann hélt yfir skógin-
um á jörð sinni „sem hann bar svo fyrir
hrjósti að viðkvæmara var honum fátt eða
meir særandi en að sjá anga slitinn ógæti-
lega eða athugalaust af eik í skóginum sín-
um [...] en útbeit í skóginum vildi hann eigi
nota, sem flestir aðrir, vegna hlífðar við
skóginn sinn, hvað þá að hann léti höggva
hann." Sá hugsunarháttur að hlífa skógi
hafi því miður verið næsta sjaldgæfur á
landi hér, honum hafi verið fórnað fyrir
stundarábata í stað þess að láta hann prýða
og vernda landið frá uppblæstri. Hefði hugs-
unarháttur Jónatans verið almennari væri
Fn jóskadalur ekki eins beinaber og hann sé
nú orðinn með pörtum.36 Til eldiviðar hefur
þó Jónatan eitthvað liöggvið slcóg svo og lít-
ils háttar til lcolagerðar. Var nefnt dæmi
þess hér framar að Jónatan hefði greitt upp í
bók með viðarkolum.
Búskapur Jónatans og varðveisla
skógarins
Það liefur áður lcomið fram að Jónatan bjó
öll sín búslcaparár á Þórðarstöðum þar sem
hann hafði alist upp lijá foreldrum sínum.
Lengstum var hann leiguliði Munlcaþverár-
lclausturs, eins og að framan greinir (bls. 11),
en með umboðið fór Jón Jónsson bóndi á
Munlcaþverá, tengdafaðir Jónatans. Jón Jón-
asson á Grænavatni í Mývatnssveit var
lcvæntur Kristjönu systur Jónatans og í bréfi
frá lionum til mágs síns frá árinu 1875 (dag-
settu 18. mars) kemur fram að Jónatan er
farinn að hugsa um að lcaupa jörðina og ræð-
ur Jón lronum til þess.37 Elclcert varð þó af
þeim lcaupum fyrr en árið 1893 en þá var
Stefán sonur Jónatans tekinn við búi.
Þótt Jónatan væri lengstum leiguliði lcom
snemma í ljós hve honurn var annt um vöxt
og viðgang slcógarins svo sem þegar liefur
lcomið rækilega fram. Ekki var þó farið að
stunda hér skógrælct í þeim slcilningi sem
menn leggja í það orð nú á tímum, heldur
fólst umönnun Jónatans fyrir skóginum
fyrst og fremst í verndarsjónarmiðinu. Til er
bréf frá Stefáni Stefánssyni skólameistara
til Jónatans, dagsett 6. desember 1899 á
Möðruvöllum í Hörgárdal. Byrjar Stefán á
því að afsaka með mörgum og miklum orð-
um að hafa elcki skilað bók sem hann fékk
léða hjá Jónatan urn árið, hún hafi verið
glötuð um tíma, fundist aftur svo að nú geti
hann slcilað lrenni óskemmdri. Annað efni
bréfsins er að biðja Jónatan um æviágrip
ásamt mynd af honum. Hafði Stefán raunar
áður fengið mynd af Jónatan og hríslu úr
skóginum en lílcað hvorugt. Elclci er vitað
hvernig Jónatan hefur brugðist við þessari
beiðni en Stefán heldur áfram í bréfinu:
„Meðferð yðar á slcóginum og umönnun fyr-
ir viðhaldi hans er svo fátíð og lofsverð, að
mér finnst slcylt að halda því á lofti. Lifandi
dæmin verka líka margfalt meir en langar
hugvekjur í alm(ennum) orðum."38
36 ÍB 956 8vo.
37 Lbs 3028 4to.
38 Lbs 3028 4to.
17