Ritmennt - 01.01.1998, Blaðsíða 49

RITMENNT
AÐ YRKJA ÚR ÍSLENSKU
þýðingaraðferðir sem hann notaði, allt frá (1) tiltölulega ítarlegri eftirlíkingu á öllum þátt-
um frumtextans (eins og í „Meyjargráti", þýðingu hans á „Des Mádchens Klage" eftir Schill-
er), gegnum (2) róttælcar breytingar á formi frumtextans (til dæmis notlcun fornyrðislags í
„Alheimsvíðáttunni" til að endurskapa asklepiadiskan háttinn á „Die Grösse der Welt" eft-
ir Schiller, og aftur í „Nihilisme Feuerbachs" til að endurgera stirðkveðnar tveggja lína sam-
stæðurnar í „Reimverse auf dem Tod" eftir Ludwig Feuerbach), til (3) þeirrar áráttu hans -
alla sína slcáldævi - að nota frumsamin ljóð annarra sem stökkbretti til að yrkja ljóð með
allt önnur sérlcenni (eins og til dæmis „Söknuð", „endursamningu" hans á „Náhe des
Geliebten" [Goethe] eða „Vorið góða, grænt og hlýtt", „endursamningu" hans á „Der
Fruhling schien schon an dem Tor" [Heine]). Hvoruga af seinni aðferðunum tveimur gat ég
notað í mínu verki vegna þess að ég hafði einsett mér að endurskapa bæði form og innihald
ljóða Jónasar. Og ég gerði mér engar grillur um að þýðingar mínar á ljóðum Jónasar mundu
umbyita ensltri Jjóðagerð á sama hátt og þýðingar Jónasar umbreyttu þeirri íslensku.
Eftir talsverðar tilraunir sem beindust að því að finna lientuga aðferð til að þýða ijóð
Jónasar setti ég að lokum fram þrjár meginreglur - eða réttara sagt æskileg markmið - með
kröfur sem lcepptu sín á milli og ég reyndi að halda í einhvers konar jafnvægi. Ég orðaði þess-
ar þrjár meginreglur á eftirfarandi hátt: Markmið þýðinganna í þessu safni er í þrem liðum:
(1) að koma tii skila merkingarkjarna Ijóða Jónasar Hallgrímssonar með sæmilegri ná-
kvæmni og eins skýrt og kostur er og um leið (2) að gefa til kynna hvað formleg einkenm
þeirra eru margbrotin og lrvað tælcni Jónasar er snilldarleg og (3) að gera þetta allt með því
að nota tiltölulega einfaldan og blátt áfram enslcan ljóðrænan orðaforða og óþvingaða, eðli-
lega setningaskipun.
í þessari ritgerð ætla ég að ræða þessar þrjár meginreglur - við getum kallaö þær (til að
stytta málið) nákvænmi, maigbiotió foim, og eólilega fiamsetningu - og reyna að skýra með
dæmum hvernig þær kcppa innbyrðis og sýna hvernig greitt var úr árekstrum þeirra á milli
í Jónasarverlcefninu. Ég ætla að fjalla um meginreglurnar í öfugri röð (3,2,1), þar sem það ger-
ir samliengið í röltsemdafærslunni ljósara.
Eólileg framsetning (regla 3)
Enslta sltáldið Sir John Denham lýsti stöðunni afar vel í innganginum að þýðingu sinni á
annarri bólt Eneasarltviðu Vergiliusar:
Ég lít á það sem lágkúrulega villu þegar ljóð eru þýdd að þykjast vera fidus interpres) látum það
áhyggjuefni eftir þeim sem fást við það sem viðkemur staðreyndum, eða trú: en hver sá sem stefnir að
því marlti í skáldskap, þar sem hann reynir að gera það sem er eklti þörf fyrir, getur aldrei náð því sem
hann stefnir að; því að hlutverk hans er ekki aðeins að þýða tungumál yfir á tungumál, heldur skáld-
sltap yfir á sltáldskap,- og andi sltáldskaparins er svo fíngerður að þegar honum er hellt úr einu tungu-
máli yfir í annað gufar hann allur upp; og ef nýjum anda er ekki bætt við þegar millihellingin fer fram
verður ekkert eftir annað en caput mortuum, því að tungumál býr yfir sínum eigin þoltlta og snilli
sem gæðir orðin lífi og ltrafti; og hver sá sem leggur frarn orðrétta þýðingu mun verða fyrir sama óláni
45