Ritmennt - 01.01.1998, Blaðsíða 27

RITMENNT
JÓNATAN Á ÞÓRÐARSTÖÐUM
þetta að bæta að ekki vita greinarhöfundar
hvort Beyer hefur haft í farteski sínu grip
runninn frá Jónatan á Þórðarstöðum þegar
hann fór úr landi.
Handrita- og bókasöfnun
Þess má vænta að Jónatan lrafi snemma far-
ið að safna bókum og einnig ýmsum liand-
ritum eða handskrifuðum bókum. Fátt
verður nú vitað um ból<.al<ost á Þórðarstöð-
um fyrir hans daga en ekki er þó ólíklegt að
faðir hans hafi verið bókelskur og átt eitt-
hvað af bókum. Bending í þá veru gæti ver-
ið eftirfarandi áritun hans á saurblað
Mynsters Hugleiðinga (Kh. 1839); „Þann
24da júlí 1839 varð ég þessarar Bókar ríkur
Eigandi, Þorlákur Þorsteinsson Þórðarstöð-
um." Og til eru fleiri bækur merktar hon-
um.55 En hvað sem líður bókakosti á Þórðar-
stöðum fyrir daga Jónatans er næsta víst að
þá hefur að jafnaði verið lítið af prentuðum
bókum í eigu almennings og safn Jónatans
við ævilok verið með því stærsta er þá
þekktist í einstaklings eigu á landinu.
„Bókasafn átti hann og meira en bændur
eiga að jafnaði til sveita og allmargar fágæt-
ar bækur" segir Ásmundur Gíslason í
Lögrjettu 14. mars 1906. „Og ef spurt er um
einhverja bók, sem orðin er fágæt, er svarið
venjulega á þá leið, að hún muni hvergi vera
til í dalnum, nema ef Jónatan á Þórðarstöð-
um eigi hana, og það mun og oftast vera svo,
að hún sé þar til."56 Hvernig megnaði Jónat-
an að koma sér upp svo merku safni sem
hann átti að lokum, bóndi á heldur kostalít-
illi jörð? Áður er að Jrví vikið, shr. bls. 14, að
fleira má hafa eflt getu Jónatans til bóka-
kaupa en nytjar af Þórðarstöðum. Og vissu-
lega hefur hann líka notið aðstoðar ýmissa
góðra manna. Bréf til Jónatans eru varðveitt
frá mörgum bréfriturum. Af allnokkrum
þeirra má ráða að hann hefur átt einhver
menningarsamskipti við ýmsa menn, reynd-
ar langmest hvað snertir bækur en einnig
ættfræði. í því viðfangi má nefna Benedikt
Sveinsson, síðar alþingisforseta, Björn Jóns-
son ritstjóra á Akureyri, Brynjólf Jónsson á
Minnanúpi, Jón Guðmundsson ritstjóra, Jón
Jakobsson landsbókavörð, Indriða Þórkels-
son frá Fjalli, Kristian Kálund, Ólaf Davíðs-
son fræðimann, Sigurð Guðmundsson mál-
ara, Skafta Jósepsson ritstjóra, Stefán Stef-
ánsson skólameistara, Tryggva Gunnarsson
bankastjóra og Þórhall Bjarnarson biskup.
Svo sem til dæmis má grípa hér niður í bréf
frá Brynjólfi til Jónatans dagsett 13. ágúst
árið 1900: „Eitt gleymdi ég að minnast á við
þig um daginn: Áttu ekki gamlar íslenskar
bækur prentaðar t.a.m. frá 16. eða 17. öld?
Ef svo væri, álít ég réttast að gefa landsbóka-
safninu kost á að kaupa þær. Ef það vill
ekki, þá láir enginn þó þú seljir þær til
útlanda."57 En fremstur í hópi er vinur hans
Jón Borgfirðingur. Hann hefur útvegað
Jónatan marga góða bók, ekki síst eftir að
Jón fluttist til Reykjavíkur þar sem hann
gegndi lögregluþjónsstarfi í fjölda ára. í bréfi
til Jóns dagsettu 6. nóvember 1876 kemur
fram að frá engum á Jónatan eins mörg bréf
og frá Jóni og „hafa þau ætíð frætt mig um
ýmislegt, einkum hvað bókmenntum vor-
um líður, senr mér þykir ætíð mjög merki-
55 Birgir Þórðarson: Bókasafn Jónatans á Þórðarstöð-
um, bls. 79.
56 Jón Pálsson: Jónatan Þorláksson, bls. 2.
57 Lbs 3028 4to.
23