Ritmennt - 01.01.1998, Blaðsíða 41

RITMENNT
JÓNATAN Á ÞÓRÐARSTÖÐUM
meina, og sakna ég þess. Hér er heldur ekkert að
fá af „Fornum fræðum" sem nú eru þau fágæt-
ustu vísindi. Eg held nú helst vanti „Svarta-
skóla", þykir mér líklegt hann gæti einsvel þrif-
ist og aðrir skólar, það er að segja ef Kölski yrði
ör á ölmusum, þó hann setti upp að fá einhvurn
sálargarm, sem mætti svíkja hann um að lokum.
Afram spjallar Jónatan um bækur, s.s. „æfi
sögu Geirs biskups [...], Brynjólf biskup [...]
þ.e: þá nýju sögu sem kennd er við hann [...],
Sýslumanna æfirnar [...], Biskupa sögur Jóns
prófasts Halldórssonar", Fornbréfasafnið,
Safn til sögu íslands o.fl. Honum finnst lít-
ill dugur í Bókmenntafélaginu. Bjarna ætt-
fræðingi Guðmundssyni í Kirkjuvogi er
hann fús að veita upplýsingar um ættir fyr-
ir norðan ef eftir yrði leallað.
í bréfi dagsettu 28. febrúar 1884 óslcar
hann Jóni til hamingju með Ritliöfunda-
talið, „geri ég mér líka góða von um að þú
verðir frægur af því." í bréfi dagsettu 16.
október sama ár er Jónatan Jryrjaður að
kvarta undan elliþunga, þá tæpra 59 ára að
aldri, og telur líklegt að hann endi svo hér-
vist sína að hann komi aldrei til höfuðstað-
ar landsins.
Á þessu hnykkir hann í bréfi dagsettu 1.
ágúst 1888 og segir:
Líklega lcern ég aldrei til Suðurlands framar, fyrst
ég fór það nú ekki með Þingvallafundarmönn-
um, - mér finnst ég ómögulega komast frá heim-
ili rnínu, meðan ég get noklcuð hugsað og unnið
því til bóta. - Svona er það nú fyrir flestum
bændagörmunum, - þeir þurfa að erja eins og
húðarbykkjur til þess að hafa eitthvað í sig og á
og fyrir hyslci sitt og skuldalið. Þar að auk til að
geta greitt og borgað tolla og gjöld, sem fæða og
ala „landsómagana", þeir skulu vera fullir og
feitir, þó bændur og almúgi svelti og sé við falli
búið af undirokan og óáran. Lengi hefi ég haft í
hyggju að ferðast og koma á hina frægustu staði
landsins, svo sem Þingvöll og til Reykjavíkur,
hvar ég þekki varla nolckurn nema þig, en mér
var það nóg til að skemmta mér með þér litla
stund.
En eftir þessar dapurlegu umræður um
landsmálin og erfiðar heimilisástæður snýr
Jónatan sér að handritum og getur þess að
hann hafi eignast þrennar rímur, Þórðar
rímur kakala eftir Gísla Konráðsson í eigin-
handarriti, með mjög vandaðri settleturs-
hönd, rímur af Pétri Pors eftir Finn Magnús-
son, ritaðar af Ara umboðsmanni Sæmunds-
syni, sem eklci muni vera víða, og rímur af
Eberharð eftir Galdra-Guðbrand Einarsson
úr Reykjadal. „Nokkur smá handrit af ýmsu
hefi eg eignast, sem ég held enn þá saman."
Komið er árið 1890 og elckert gengur að fá
til láns kvæðið Fjandafælu til að rita eftir
segir Jónatan í bréfi dagsettu 9. febrúar og
nú þykir honum „helst vant að ekki sé til
„Svartiskóli" eins og forðum!!" Og í bréfi
dagsettu 10. apríl árið eftir þakkar Jónatan
Jóni fyrir að hafa sent honum sögurnar af
Agli Skallagrímssyni og af Droplaugarson-
um sem voru honum „þeir lcærustu gestir".
Að Jónatan hefur nú komið „sú fýsn - sem
hefir þó oft hreyft sér - svo ég get elclci stillt
mig um það að vilja eignast Landnámu, sem
prentuð var í Kaupmannah(öfn) 1846? [rétt:
1843], og er með íslandskorti." E.t.v. gætu
synir Jóns, sem þar eru staddir, útvegað
hana því að „hér er ekki að biðja neinn."
Og nú fer að halla til aldamóta. Af bréfi
dagsettu 18. febrúar 1895 sést að Tagldar-
banasaga hefur nú loksins komið í leitirnar
og Jón sent Jónatan hana til afritunar og í
bréfi dagsettu 31. mars sama ár biður Jónat-
an Jón um að lána sér ævisögu Þórðar prests
37