Akranes - 01.10.1957, Side 16

gáfu smni en svo, að hann getur sett
saman gífurlegasta lof inn Kristján 7.,
svo sem væri sá vitskerti mannræfih
einn af allra fremstu ágætismönnum ver-
aldarinnar; en fyndinn, sérkennilegur og
framar öllu öðru greindur.
Þá er loks uppi Benedikt Gröndal eldri.
Yrkir lítið, en er fomyrtur, sterkorður,
orðheppinn og karlmannlegastur í anda
af þessum aldamótaskáldum.
Og ekki getinr maður minnst þessara
skálda án þess að minnast Magnúss Step-
hensens konferensráðs. Ekki aðeins fyrir
þá' sök, að hann vildi fyrir hvem mun
vera skáld, en tókst aðeins að sina það
áþreifanlega, að hann var það ekki. En
fyrir sína margháttuðu menntim, sinn
öfluga viljaþrótt, sitt óbilandi ráðríki, en
einkum fyrir það, að hann barðist af al-
efli fyrir hugsjónum, er snertu á svo
margan hátt menningu þjóðarinnar, verð-
ur ekki nokkurs memitastarfs hér á
landi um aldamótin getið þannig, að
hans sé látið ógetið.
Og nú eru skáldin frá siðustu aldamót-
um komin imdir græna torfu, alveg eins
í andlegum bókmenntalegum skilningi,
eins og líkamlegum. Ekki aðeins á þann
hátt, að þjóðin þekkir ekkert rit þeirra.
tJr því kynni að mega bæta, ef ekki
væri annað í tafli. Heldur og á þann
hátt, að þó að rit þeirra væru gefin út
í skrautlegum bókum, þá væri öllum
mannlegum kröftum ofvaxið að fá allan
þorra manna til að lesa þau.
Hvemig stendur á þessu?
Nokkru stafar það af efninu. Fyrir
hundrað árum vantaði íslenzk skáld ótrú-
lega mikið af því yrkisefni, sem menn
hafa nú.
Alveg ótrúlega mikið, þegar þess er
gætt, að þau höfðu það allt í kringum
sig, alveg eins og menn hafa það nú. En
þau voru ekki búin að finna það.
Ég læt mér nægja að minnast á eitt
dæmi aðeins, af því að svo afarmikið
ber á þvi. 1 ljóðum manna um síðustu
aldamót er „náttúrunnar" að engu getið.
Það er eins og skáldin á þeim timum
hafi aldrei séð himininn verða rauðan
eða blágrænan, aldrei séð skýin taka á
sig furðulegar myndir, aldrei séð sjóinn
tryllast né verða að skínandi spegli, aldr-
ei heyrt storminn í algleymingi sínum,
aldrei fundið hlýja goluna leika um kinn
sér, aldrei látið hugann reika víða í
grænni laut í logninu, aldrei séð fjöllin
blá, né rauð, né hvít, aldrei heyrt lóuna
syngja.
En ekki er það eingöngu fyrir þetta og
annað því um líkt, að Islendingar um ár-
ið 1900 geta ekki lesið skáldskapinn frá
árinu 1800. Ekkert af þvi, sem sérstak-
lega einkennir hugmyndalíf skáldanna
um þessar mundir, er í fornsögum vor-
um. Samt geta böm og fullorðnir lesið
fornsögurnar með áfergju enn i dag.
Sumir kunna nú að segja, að fomsögur
vorar verði ekki bornar saman við 1 jóð-
in frá 1800, af þeirri einföldu ástæðu, að
þær séu í óbundnu máli og þar af leið-
andi að sjálfsögðu léttari, aðgengilegri. Þá
getum vér tekið Sæmundareddu. Enginn
vafi er á þvi, að væri rækt við það lögð,
mundi mega kenna þjóðinni að lesa hana
og læra hana nærri því spjaldanna á
milli.
Sannarlega ætti það að auka lotning-
una fyrir fornritum vorum, að íhuga
þetta. Yér getum ekki lesið það, sem
gáfumenn þjóðar vorrar rituðu fyrir 100
árum, öðru vísi en svo, að það verði oss
þreytandi og fremur leiðinleg áreynsla.
En vér getum drukkið það í oss, sem
ritað var fyrir 700—800 árum eða jafn-
vel fj'r.
Hvernig stendur þá á þessu?
Ástæðirrnar eru sjálfsagt tvær.
220
A K R A N E S