Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.01.1960, Blaðsíða 69

gimliför mín
51
ir vikið voga ég ekki að merkja téð-
ar athuganir og upphrópanir gæsa-
iöppum. Þið gætuð klekkt á mér og
komið mér í bölvun fyrir „miskvót“.
Af sömu ástæðu nafngreini ég ykk-
ur ekki, og læt mér nægja þanka-
strik til merkis um, að þið hafið
orðið.
Búast má við, að tilviljun og for-
vitni hvetji fleiri en ykkur til að
hnýsast í þetta bréf, þó opið sé; og
er ekki nema sanngjarnt að gera
þeim grein fyrir fáfræði okkar og
óviti á öllu, sem að list lýtur. Or-
sökin er fyrirmálsfæðing okkar, sem
við eigum enga sök á, þrátt fyrir
alla speki frívilja- og framtakssinna.
A skólaárum okkar sást og heyrðist
sjaldan orðið „list“, og var ekki að
finna í námsgreinaskrám skóla, sem
við höfðum aðgang að. En tilsögn
íengum við í bókmenntum, og opn-
aði hún okkur óbeinlínis heim listar-
innar. Þótti okkur gott þar inn að
líta, án þess þó að skilgreina undrin
ú akademískan hátt. Þeim tökum,
sem töfrar ins nýja heims tóku
okkur, treysti ég mér ekki til að
iýsa, en gef ykkur orðið.
•— Ah-humm. Ja, hvað skal segja?
Hvað er skáldskapur? Hvað er list?
Hvað er fegurð?
—- Við þessum spurningum læt ég
uaér nægja svarið við inni alda-
gömlu spurningu: Hvað er sann-
leikur? — „Sannleikurinn óyggjandi
°g allur, er ástand vort, en ekki vé-
frétt nokkur.“
— Og ástandi manns ráða hvatir
hans, ástríður, tilfinningar, hugvit,
orfðir, aðstæður og ég veit ekki hvað
~~ segir akademían. En skáldið tek-
Ur öll þessi fenómen saman í eitt.
— Það er listin. Og skrifað stendur:
„Sá, sem hefur vit, en ekki tilfinn-
ingar, er hálfviti, en sá sem hefur til-
finningar en ekki vit, er óviti.“ —
Fyrir mitt leyti get ég notið skáld-
skapar eða listar eða hvað það nú
nefnist, án þess að gera mér rellu
út af því, hvers eðlis það er. Sæl-
kerar sækja í vissar krásir, án þess
að vita úr hverju og á hvern hátt
þær eru tilreiddar. Og ekki held ég
að skólalærdómur útheimtist til þess
að heilbrigð ungmenni njóti til-
hugalífsins.
— Þetta líkar mér að heyra. Mér
er sama hvaðan gott kemur og
hverrar náttúru það er, eða hverju
nafni það nefnist — skáldskapur,
list — bara það hrifsi svo hressilega
í minn innra mann, að tilfinningar,
sem lágu í kalda koli, taki að verma
og lýsa; vit og skynjun vakni til
skýrari skilnings; grafnar minning-
ar rísi, endurfæddar og ummynd-
aðar, upp frá dauðum. Einnig set ég
upp, að þessi reynsla endurtakist og
aukist í hvert skipti og hversu oft
ég les, heyri eða skoða skáldverkið;
og ég er hér ekki kröfuharðari en
sagan, sem gefur verkinu nafnið
klassík, hafi það engum töfrum sín-
um tapað eftir ár og aldir.
Kannske okkur sé betra að fara
ekki frekar út í þessa sálma. Hver
veit nema svona tal leiði til brjál-
semi?
— Prófessor Bergmann sagði: „Við
skiljum ekki ævinlega skáldin; og
er hæpið þau skilji sig ætíð sjálf.“
— Og Gilka sagði: „Ég skrifa nót-
urnar; fólkið semur músíkina.
— Og Chesterton gaf það eftir, að