Uppeldi og menntun - 01.07.2011, Side 55

Uppeldi og menntUn/icelandic JoUrnal of edUcation 20 (2) 2011 55
hanna ragnarsdóttir
einstaklinga geti því þróast óháð tíma, stað og hefðum ef þeir svo kjósa. Þannig skipti
menningarheimarnir tveir e.t.v. minna máli en áður var talið í mótun sjálfsmyndar
ungra innflytjenda.
Ýmsir fræðimenn hafa fjallað um það hvernig aðlögun ungs fólks að nýjum sam-
félögum fer fram og hvaða hæfni sé þeim mikilvæg í nútímasamfélögum, á tímum
hreyfanleika og hnattvæðingar. Rizvi (2009) heldur því fram að líf í fjölmenningarsam-
félögum nútímans skapi aðstæður þar sem tækifæri bjóðast, en geti einnig gert fólk
vanmáttugt. Að flytja í nýtt samfélag feli þannig í sér hvort tveggja í senn, tækifæri
og erfiðleika. Það sé þó mikilvægt að huga að því veganesti sem þurfi til að tækifærin
nýtist ungu fólki sem best.
Bennett (1993) hefur fjallað um tvenns konar viðbrögð við erfiðleikum og jaðarstöðu
þeirra sem flytjast til nýs lands, út frá rannsóknum á svonefndum þriðjumenningar-
börnum sem snúa heim aftur eftir búsetu fjarri heimahögum. Bennett telur að skil-
greina megi tvenns konar viðbrögð við slíkri jaðarstöðu, annars vegar innilokandi
(e. encapsulated) og hins vegar uppbyggjandi (e. constructive) jaðarstöðu. Þeir sem
falla undir skilgreiningu Bennetts (1993) á innilokandi jaðarstöðu eiga gjarnan erfitt
með að skilgreina hverjir þeir eru og upplifa einangrun og togstreitu varðandi menn-
ingarlegar rætur sínar. Þeir sem bregðast við á uppbyggjandi hátt nota hins vegar
fjölbreytta og alþjóðlega reynslu sína sér til framdráttar og leggja áherslu á að nýta sér
tækifærin sem fyrir hendi eru.
Vertovec (2009) hefur á svipaðan hátt fjallað um þverþjóðleika (e. transnationalism)
og mikilvægi þverþjóðlegrar hæfni (e. transnational competence) í nútímasamfélögum.
Að mati Vertovec felst slík hæfni í tiltekinni reynslu og kunnáttu sem gerir ein-
staklingum kleift að vera virkir þátttakendur í ólíkum menningarheimum og þvert
á landamæri ríkja. Þverþjóðlega hæfni má flokka í fimm víddir, þ.e. greinandi vídd,
tilfinningalega vídd, skapandi vídd, samskiptavídd og hagnýta vídd. Nánar tiltekið felur
greinandi vídd m.a. í sér skilning á grundvallargildum og siðum annarrar menningar
og samfélags, svo og hæfni til að tengja og yfirfæra þann skilning á eigin menningu
og samfélag. Tilfinningaleg vídd felur m.a. í sér að vera opinn fyrir ólíkri menningu
og sýna ólíkri menningu, reynslu, hefðum og gildum áhuga og virðingu. Í skapandi
vídd felst m.a. hæfileiki til að nýta sér möguleika ólíkrar menningar til lausnaleitar
og innblásturs. Samskiptavídd felur m.a. í sér færni í ýmsum tungumálum og sam-
skiptum þvert á menningu. Loks felst í hagnýtri vídd hæfni til að byggja sambönd
þvert á menningu.
Umfjöllun Hansens (2010) um heimsborgarahyggju (e. cosmopolitanism) er einnig
mikilvæg í þessu samhengi. Hann telur að heimsborgarahyggju megi bæði öðlast með
lífsreynslu og skóla en best sé að hún spretti úr hvoru tveggja. Hann leggur áherslu á
að í heimsborgarahyggju felist virðing fyrir opnum hug og hreinskilni, og vilji til að
læra af öðrum. Heimsborgarahyggja byggist þannig á menningarlegri samþættingu
og varðveislu menningar í breytilegum heimi. Hún gengur út frá menningarlegum
margbreytileika sem viðmiði.
Í nýjum rannsóknum og fræðilegum skrifum er lögð aukin áhersla á mikilvægi
þess að ungir innflytjendur hafi tiltekna hæfni, opinn hug og víðsýni til að geta nýtt