Læknablaðið - 01.12.1934, Blaðsíða 46
140
LÆKNABLAÐIÐ
er ekki altaf, aö menn vilji nota röntgengeislanir. En þær geta læknaö
sjúkdóminn, stö'ðvað blæSingarnar, þegar ovaria eru geisluS.
Endometriosis externa getur víSa verið en þó er hún helst á vissum
stöðum. Einna oftast mun hún vera í ovaria og er nú álitið, að hinar svo-
nefndu súkkulaði- eða tjörucystur, sem eru ekki sérlega óalgengar, og
margir okkar munu hafa séð oft, séu oftast af þessum uppruna. Cystu-
veggirnar eru þá mjög veikbygSir. Óþægindi eru mest um tíSir og oft
einnig frá görnum eöa peritoneal ertingu. Sjaldnar er endometriosis i
tubae en getur myndað þar conglomerattumora og haematosalpinges, sem
eg hefi líka orSiS var viS, án þess aS geta skýrt af hverju stafaSi. Ein-
kenni eru þar svipuð og við salpingitis og oft mun þetta skoðað sem
bólga í adnexa og pelveoperitonitis og farið með það sem svo væri. En
ef hægt er að útiloka þær ástæður, sem oftast valda salpingitis: gonorrh-
oea, abortus eSa partus meS infectio puerperalis, og útiloka appendicitis,
og ef ekki batnar viS conservativ meSferS, þá er sennilegt, aS um endo-
metriosis sé að ræða, sérstaklega ef ástandið fer versnandi. Oft batnar
þetta eða rninkar við climacterium en ekki altaf. Meðferð er aðallega
operation eða þá röntgengeislanir á ovaria.
Endometriosis retrocervicalis er ekki mjög sjaldgæf. Tumorinn liggur
þá í septum recto-vaginale og vex um það og i ligamenta sacrouterina,
senr þykkna og styttast svo, aS jafnvel getur þrengt aS rectum og ure-
teres. T. d. lýsir Haselhorst /Zbl. f. Gyn. nr. 6, 1933) hydronefrosis af
endometriosis, sem hafði valdið compressio ureteris. Éndometriosis þarna
getur jafnvel líkst illkynja meini og Seitz (Zbl. f. Gyn. nr. 1, 1933) ræður
til þess aS skoSa hverja konu meS endometriosis retrocervicalis sem can-
cersjúkling og haga meðferS sinni þar eftir. Litlar endometrioses þarna
mun best aS nema burtu pr. vaginam, en gera hysterectomia, senr getur
verið mjög erfið, ef stærri eru. Röntgengeislanir má lika reyna. Einkenni-
legt fyrirbrigði er endometriosis vesicalis, sem þó er mjög sjaldgæf. —
Settergren (Nord. med. Tidsskrift nr. 46, 1933) telur, að ekki hafi verið
lýst nema 22 slí’kum tilfellum. Þar er endometriosis venjulegast í aftur-
vegg blöðrunnar, við septum vesicouterinum, og veldur óþægindum í
blöðru um tíðir og stundum haematuria meðan á tíðunum stendur. Hægt
er að sjá þetta meö cystoscopia, en meðferðin verður, er hennar gerist
þörf, operatio eða röntgengeislanir á ovaria, ef konan er komin nálægt
climacterium.
Viðar getur endometriosis verið, en eg hirði ekki að tína það alt til.
Þó vil eg minnast á endometriojis umbilicalis og í magálsörum, eins
og fyrri sjúklingur minn gefur dæmi um. Endometriosis umbilicalis getur
veri'ð alveg sjálfstæð, án nokkurs samhengis við genitalia en endometri-
osis í magálsörum kemur aðallega eftir uterusaðgerðir t. d. ventrofixatio
uteri, þar sem saumur er lagður gegnum uterus, en þó sérstaklega eftir
abortus provocatus per laparotomiam og eftir sectio caesarea. Minn fyrri
sjúklingur hafði verið opereraður in graviditate, eins og þið munið. Walt-
hard safnaði sjúkrasögum 365 kvenna, sem á hafði verið gerður abortus
per laparotomiam og af þeim fengu 36 endometriosis í magálsörið.
Meðferð á þessum endometriosis er einföld, exstirpatio.
Endometriosis er fyrst nefnd fyrir 50 árum, af Babes. Arið 1896 skrifar
v. Recklinghausen um hana og telur hana koma frá frumnýranu, en seinna