Læknablaðið - 01.12.1934, Blaðsíða 47

LÆKNABLAÐIÐ
141
telur Robert Meyer hana vera postfoetal slímhúSarvöxt, sem orsakist af
hólgu. AriS 1922 kemur AmeríkumaSurinn Sampson fram meS implanta-
tions-tilgátu sína, sem hann hefir barist mjög fyrir síSan en aSalmót-
stöSumaSur hans í Anreríku er Novak, sem skoSar þetta heteroplasia.
Enn er engin fullgild lausn, fengin á málinu, en ýmsar tilgátur eru um
myndunina og aSallega þessar:
1. Embryonal-tilgátan, að þarna séu frávillingar úr fósturlífinu, sem
gæti hugsast, en flestir halda þó, aS meS henni sé ómögulegt aS skýra
endometriosis í magálnum.
2. Seroepithelial-tilgátan. EpitheliS í peritoneum breytist metaplastiskt
úr flögu í kubiskt eSa cylinderepithel, annaS hvort af hormonertingn
eSa bólguertingu. Þetta þykir mörgum sennilegasta tilgátan (R. Meyer,
Novak) þar senr peritoneal-epitheliS sé cölomepithel og þvi skylt epit-
helinu í Múllersgöngunum, sem mynda genitalia feminina. Þetta getur
skýrt hina nrismunandi stað,i sem endometriosis kenrur í, t. d. umbilicus,
lig. rotunda og fl.
3. Metastatiska tilgáta Halbans, aS epithelfrumurnar berist eftir lymfu-
brautunum, en hún þykir nú ósennileg.
4. Transplantations-tilgátan. Sampson telur sennilegt, aS eitthvaS af
uterusslímhúSinni geti borist gegnum tuhae, retrograd, með tiðunum og
sest þannig á ýmsa staSi í nágrenni viS uterus og tekiS aS vaxa þar, en
viS uterusaSgerSir þurfi ekki annaS en nálarstungu eSa aS taka í uterus
meS töng, til þess aS bera uterusepitheliS á annarlega staSi, þar sem þaS
getur náS fótfestu.
Eg skal ekki leggja dóm á þessar tilgátur, en eg get þó ekki neitað
mér um aS segja, aS langbest list mér á tilgátu Sampsons. Hún finst mér
geta skýrt alt þaS, sem snertir endometriosisstaSina, enda telur Novak
líka, aS transplantatio geti átt þátt í aS breiSa út endometriosis, en vel
aS merkja, ef hún sé fyrst komin af staS. Vér könnumst vel viS alla þá
áverka, sem uterus getur orðið fyrir, ekki eingöngu við operationir held-
ur líka viS graviditas og fæSingu.
Tilraunir hafa veriS gerSar til þess aS transplantera uterusslímhúS og
tekist. Schmidt (Zbl. f. Gyn.) hefir reynt autoplastiska transplantatio á
endometrium við hysterectomia, tekið endometrium og sett í sár í vagina
og fengiS þaS til þess aS gróa viS svo aS tíSir gátu haldist.
Endometriosis getur komiS fyrir hjá ungum stúlkum, en er sjaldgæf.
TíSust er hún á aldrinum 35—50 ára. Oftast er hún benign en getur þó
fariS aS vaxa eins og cancer og því taliS ráSlegt aS fylgjast meS líSan
þeirra kvenna, sem endometriosis hafa haft, næstu 5 árin eftir aSgerSina.
Þar sem nú endometriosis er yfirleitt benign sjúkdómur þá er ekki altaf
þörf á aðgerð, þó að endometriosis finnist. Aðgerðirnar eru aðallega hand-
læknisaSgerSir eSa röntgengeislanir á ovaria, en hvor leiSin farin er, fer
mikiS eftir því, hve hægt eSa erfitt er aS skera nýmyndunina burtu og
svo eftir aldri sjúklingsins, hvort tiltækilegt þykir að stöðva tíðir með geisl-
unum eSa ekki.
Zusammenfassung.
Der Verfasser beschreibt 1 Fall von Endometriosis umbilicalis et pari-
etis abdominis bei einer Frau, die einigen Jahren vorher in beginnender