Sagnir - 01.06.2005, Page 48

Gísli Helgason
Gísli Helgason er
Hinn varanlegi eilífi friður á
jorðu
fæddur 1971. Hann
lauk BA prófi í
sagnfræði vorið 2004
og stundar nú MA
nám við Háskóla
íslands.
Kvennablaðið, Bríet Bjarnhéðinsdóttir og
Norðurálfuófriðurinn mikli 1914-1918
Konur gengu í störf karla á meðan þeir börðust í stríði.
Að mati Bríetar Bjarnhéðinsdóttur, ritstjóra og útgefanda Kvennablaðsins, var fullt
pólitískt vald kvenna til jafns við karla lykillinn að betri og friðsœlli heimi. Hörmungar
í líkingu við heimsstyrjöldina fyrri væru óhugsandi ef konur hefðu meiri pólitisk áhrif á
heimsmálin. Harðir friðarskilmálar i lok striðs voru Bríeti einnig umhugsunarefni og
óttaðist hún að óánœgjubroddur i hjarta hinna sigruðu þjóða gœti leitt til nýrrar
styrjaldarj
Norðurálfuófriðurinn, eiits og fyrri heimsstyrjöld var gjarnan kölluð í íslenskum
blöðum samtimans, Itafði tiltölulega lítil áhrif á íslenskt þjóðlif samanborið við síðari
heimsstyrjöld. ísland var einfaldlega of langt í burtu og tœknin ekki komin á það stig að
herir ófriðarlandanna gœtu notað landið i hernaði eins og síðar varð. Aftur á móti höfðu
Bretar auga itteð landiitu vegna hernaðarlegra hagsmuna og fljótlega eftir aó stríðið
braust út var komið á nokkurs konar ritskoðun þar sem allur póstur sem barst til og frá
landiitu var skoðaður. Það sama má segja uitt ritsímann enda lá strengurinn um
Skotland sent gerði Bretunt itægara um vik að fylgjast með þvi sent þar fór fram.“ Þrátt
fyrir jjarlœgðina voru íslendingar fjarri því að vera áhugalausir unt stríðið enda hljóp
ntikið kapp í alla blaðaútgáfu og fréttir af stríðinu voru nánast daglega á síóum
blaðanna.“‘
BRÍET OG KVENNABLAÐIÐ
Óþarfi er að eyða miklu púðri í að kynna Bríeti sjálfa en hún markaði sér snemma braut
með skrifum sínum um réttindi kvenna. Sagt er að grein hennar í Fjallkonunni „Nokkur orð
um menntun og rjettindi kvenna“ árið 1885 hafi verið fyrsta blaðagreinin eftir íslenska konu
sem birtist á prenti.iv Áratug síðar, í febrúarmánuði 1895, stofnaði Bríet Kvennablaðið og
kom það mánaðarlega út í Reykjavík. Blaðið náði töluverðri útbreiðslu strax fyrsta árið en
auk þess að vera útgefandi og ritstjóri, skrifaði Bríet nánast allt efni þess þau tuttugu og
fimm ár sem blaðið kom út. Fyrstu árin fjallaði blaðið aðallega um mennta- og uppeldismál
en pólitísk réttindamál kvenna voru lítið á dagskrá. Þegar komið var fram yfir aldamót lagði
austfirska kvenréttindablaðið Framsókn upp laupana og þrátt fyrir orðróm um að „pólitíkin
hefði orðið því blaði að fjörtjóni“ tók Bríet pólitiska kvenréttindabaráttu inn í
Kvennablaðið.' Eftir að Bríet komst í kynni við erlend kvennasamtök í upphafí nýrrar aldar
46sagnir2005