Nýtt Helgafell - 01.04.1959, Page 47

TÍMINN FLETTIR SPILUNUM TVISVAR
41
færri þjóðkjörnir menn eiga þar setu
en 36. Til að ná þessari tölu álítur meiri
hlutinn það réttast, eins og hér stend-
ur á, að hvert lögsagnarumdæmi kjósi
2 fulltrúa, að undan teknum 2 hinum
fámennustu sýslum: Vestmannaeyja-
sýslu og Strandasýslu.“ (Þjóðftíð. bls.
529).
Gert er ráð fyrir því, að amtmenn geti
þar sem það hentar, skipt lögsagnarum-
dæmunum í tvö einmenningskjördæmi,
svo sem gert er ráð fyrir í tillögunum um
Þingeyjar- og Skaftafellssýslur.
Askammri stund skipast veður í lofti,
og það er auðséð, að svo hefir orðið
um afstöðuna til kosningalaganna á þjóð-
fundinum. Þarna voru miklu geigvænlegri
tíðindi í aðsigi en svo, að íslendingar mætti
vera að því að eyða kröftunum að lausn
innanlandsmála, sem einhverja bið þoldu.
Allir urðu að taka saman höndum í barátt-
unni fyrir landsréttindunum, og þegar svo
mátti heita, að í því máli væri allir kjós-
endur landsins sammála, hvaða máli skipti
það þá, þótt sumir þingfulltrúarnir væri
fulltrúar fyrir nokkur hundruð íbúa, en
aðrir fyrir þúsundir? Ekkert höfuðmál olli
ágreiningi meðal þjóðkjörinna fulltrúa, og
þeir voru allir fulltrúar fyrir alla lands-
menn.
Að þessu athuguðu er það sízt furða, að
umræðurnar um kosningalögin á hinum
næstu þingum breyta um svip. Fjörið er
horfið úr þeim. Kjördæmaskiptingin er al-
gert auka-atriði; fremsti forvígismaður
réttlátrar kjördæmaskipunar, Brynjólfur
Pétursson, er og fallinn í valinn. Kosninga-
lögin eru rædd á tveim næstu þingum, og
hinn 6. janúar 1857 gefur konungur út
tilskipun um breyting á tilskipun 8. marz
1843 viðvíkjandi kosningum til Alþingis.
Jón Sigurðsson segir frá því, sem áunnizt
hafði, í Nýjum félagsritum 1858 (18. ár,
bls. 2—4):
„Þegar úrskurður konungs [Kristjáns
8. hinn 20. maí 1840] um alþing átti að
koma til framkvæmdarinnar, komu fram
þrjár aðalstefnur, sem voru byggðar á
ólíkum skoðunum manna. Ein stefnan
var sú, sem gekk í nokkrum efnum næst
úrskurðinum, að fá alþing 1 öllu hinu
ytra sem líkast hinu forna, og þó eink-
um að fá það haldið á Þingvöllum. Al-
þingisstaðurinn var hjá þessum flokki
aðalatriðið, og þar með þótti þeim al-
þing standa og falla. Það má geta nærri,
að í þessum flokki voru öll skáldin, og
flestir þeir, sem litu helzt á málið eftir
tilfinningum sínum. Önnur stefnan var
sú, sem einnig byggist að nokkru leyti
á úrskurði konungsins: að hafa þingið
sem líkast hinum dönsku þingum, svo
sem það er ætti að hafa áþekk störf á
hendi. Þessa stefnu höfðu reyndar fáir,
því hún var óíslenzk, en þessir hinir fáu
stóðu næstir málinu, og voru í embættis-
manna-nefndinni; það urðu því málalok
þeirra, að búa til alþingislög beint eftir
tilskipuninni um þingin í Danmörku;
þetta var bæði ábyrgðarminnst við
stjórnina, og svo var það líka hægast,
því þá þurfti ekki annað en skrifa upp
dönsku tilskipunina, „að svo miklu leyti
sem hún átti við“; en gamla alþing var
slegið úr leik með því, að menn þóttust
ekki vita betur —eða vissu ekki betur —
en það hefði verið einungis illa lagaður
yfirdómur. Hin þriðja stefnan var sú,
að nokkrir vildu fara sem næst hinu
forna alþingi í öllu því, sem snerti vald
þingsins og réttindi: að það hefði fullt
úrskurðarvald í innlendum málum, að
íslendingar fengi frjálslegan kosningar-
rétt, kjörgengi frjálsa, þing nokkuð fjöl-
skipað og þinghald í heyranda hljóði,
en halda ekki hinum forna alþingisstað.
Það fór að vonum, að annar flokkurinn
sigraði í meðferð málsins, því það féll
stjómarráðinu bezt, að allt væri sniðið
eftir Danmörku, en við það datt all-
mörgum af fyrsta flokknum ketill í
eld, og þóttust nú sjá að alþing mundi
að engu verða; en hinir af þeim flokki,
sem vægari voru, gengu í hóp með þeim
sem vildu enn knýja á og fá aukin smá-
saman réttindi alþingis. Þessi flokkur