Læknablaðið - 15.04.2007, Blaðsíða 30

YFIRLITSGREIN / NÝRNAFRUMUKRABBAMEIN
TNM-stig I (n=188)
TNM-stig II (n=85)
TNM 1 188 107 62 32 14 6 1
TNM II 85 54 29 17 10 6 1
TNM III 153 63 23 14 7 4 3
TNM IV 203 17 7 5 1 0 0
Mynd 12. Lífshorfur (estimated disease specific survival) sjúklinga á mismunandi TNM-
stigum, greindum með nýrnafrumukrabbamein á íslandi 1971-2000.
Ný krabbameinslyf og önnur meðferðarúrræði
Á síðustu árum hafa komið fram ný krabbameins-
lyf sem verka á annan hátt en eldri lyf (86). Af nýju
lyfjunum eru mestar vonir bundnar við svokallaða
tyrosine kinasa hemjara sem hamla vexti krabba-
meinsfrumna, meðal annars með því að hemja
svokallaða EGF-viðtaka (epidermal growth factor
receptors) eða viðtaka skylda þeim (95). í þessum
hópi eru lyf eins og erlotinib, temsirolimus, og sun-
itinib (96). Önnur lyf hafa áhrif á bæði vaxtarþætti
og æðanýmyndun í æxlunum (angioneogensis) og
hamla þannig vexti þeirra, til dæmis lyfið sorafenib
(97). Sum þessara lyfja er hægt að gefa í töfluformi
en sammerkt þeim öllum er að meðferð getur haft
töluverða fylgikvilla. Nýlegar rannsóknir virðast
staðfesta að hluti sjúklinga með útbreitt nýrna-
frumukrabbamein svarar þessum lyfjum mun
betur en meðferð með eldri krabbameinslyfjum.
Sömu rannsóknir benda til þess að þessi lyfja-
meðferð bæti lífshorfur, að minnsta kosti þegar til
skamms tíma er litið (95,97,98).
Á næstu árum má búast við að fjöldi nýrra
krabbameinslyfja við nýrnafrumukrabbameini líti
dagsins ljós. Einstofna mótefni, sem beint er gegn
sértökum mótefnavökum á yfirborði krabbameins-
frumnanna, á eftir að þróa frekar og meðferð með
ígræðslu stofnfruma er enn á tilraunastigi (86,95).
Af öðrum meðferðarrúrræðum má nefna hita-
meðferð (percutaneous thermal ablation) sem
hægt er að beita gegn litlum æxlum (<3cm) og þá í
gegnum húð sjúklingsins (99). Útvarpsbylgjur eru
þá notaðar til að hita æxlið og valda drepi í því.
Einnig er hægt að kæla æxlin með köfnunarefni
(cryoablation) með aðstoð kviðarholssjár (99).
Bæði hita- og kælimeðferð eru enn á tilraunastigi
en geta komið til greina hjá sjúklingum sem ekki
þola brottnám á nýra (86 95).
Horfur og forspárþættir lífshorfa
Horfur sjúklinga með nýrnafrumukrabbamein eru
háðar fjölmörgum þáttum, enda hefur ekki enn
ekki tekist að finna neinn einstakan þátt sem veitir
áreiðanlega forspá um horfur þessara sjúklinga.
Þættir eins og hár aldur við greiningu og einkenni
meinvarpa skipta máli og eru tengdir lakari lífs-
horfum (71). Erlendis hefur verið sýnt fram á mis-
munandi horfur eftir kynjum (100) en ekki hér á
landi (9,12,17). Hins vegar hefur í nýlegri íslenskri
rannsókn verið sýnt fram á bættar lífshorfur
sjúklinga sem greinast fyrir miðjan aldur (<50 ára)
(22). Einnig hefur í íslenskum rannsóknum verið
sýnt fram á lakari horfur ef sökk er hátt við grein-
ingu og blóðrauði lágur (8,9,12).
Langmikilvægasti forspárþátturinn er stig sjúk-
dómsins (71). Þetta á jafnt við erlendis sem hér
á landi og getur munur á lífshorfum á stigi I og
IV verið allt að tífaldur (9). Þetta sást glögglega
í íslenskri rannsókn þar sem fimm ára lífshorfur
(disease specific survival) á stigi I voru 93% og
11% á stigi IV (mynd 12) (9). Lífshorfur á hinum
stigunum tveimur eru þarna mitt á milli. Sjúklingar
á stigi III, og þá sérstaklega sjúklingar með eit-
ilmeinvörp (76), eru þó með umtalsvert lakari
horfur en sjúklingar á stigi II. í sömu rannsókn
var einnig sýnt fram á að gráðun (Fuhrman) var
sjálfstæður forspárþáttur, en vægi hennar var þó
langtum minna en stigunar. Sama á við um mis-
munandi vefjagerðir, en þar reyndist munurinn
enn minni. Tilhneiging til verri horfa sást fyrir
tærfrumugerð en vefjagerð reyndist þó ekki sjálf-
stæður áhættuþáttur. Þetta er aðeins á skjön við
sumar erlendar rannsóknir en ekki allar. Margar
erlendu rannsóknanna hafa einnig sýnt fram á
mikilvægi almenns líkamsástands sjúklinganna
(Karnovski-index) en þetta hefur ekki verið kann-
að sérstaklega hérlendis.
Eins og áður hefur komið fram hefur tilvilj-
anagreindum nýrnafrumukrabbameinum fjölgað
mjög á síðustu tveimur áratugum. Ekki er séð
fyrir endann á þessari aukningu og íslenskar
rannsóknir hafa sýnt stöðuga aukningu, ekki síst
294 Læknablaðið 2007/93
J