Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.05.2003, Side 59

BI.BKKINGAR SÓLVEIGAR
að ræða að hann skynji ómeðvitað frávarp sjúklings (frávarps-samsömun;
projective identification). Melanie Klein (1946) skrifaði fyrst um frávarps-
samsömun og lýstd því hvemig óæskilegir hlutar af sjálfinu (sem geta ver-
ið innri viðföng) eru klofnir frá því og þeim er varpað yfir í aðra mann-
eskju. Markmiðið er að losa sjálfið við vonda Kðan og svo að ná stjóm á
hinni manneskjunni. Ogden (1982) lýsir því hvemig tilfinningaástand
sem samsvarar ómeð\ituðum fantasíum einnar manneskju (frávarpara) er
valdð í annarri manneskju (viðtakanda). Frávarpari hefur þá ómeðvituðu
hugmynd að losna við óæskilegan hluta af sjálfum sér og koma honum
fyrir í annarri manneskju á áhrifamikinn hátt. Samfara þeirri hugmynd
eiga sér stað samskipti þar sem viðtakandinn er „þvingaður“ til að hugsa,
líða og hegða sér á tiltekinn hátt. Paula Heimann (1950) benti á að tálfinn-
ingaleg viðbrögð sálgreinis við sjúklingi væm mikilvægt rannsóknartæki í
sálgreiningu. Með því að greina breytingar á eigin tilfinningum gæti sál-
greinir fengið innsýn í ómeðvitaðan hugarheim sjúklings. Bion (1962b)
íjallar um frumstæð tjáskipti sem orð ná ekki yfir og líkir meðferðaraðila
við ílát (e. container). Sjúklingurinn varpar tilfinningum sínum, sem oft
era óviðráðanlegar og óbærilegar, yfir í sálgreininn. Hann tekur við þeim
og þarf að finna þær á eigin skinni og hugsa um þær til að geta skilað þeim
til baka í auðmeltanlegra formi. Þetta er ekki ólíkt því sem gerist þegar
ungabam grætur. Móðirin meðtekur vanlíðan bamsins, finnur fyrir
henni, hugsar um hana og reynir að skilja hvað veldur, og bregst síðan við
á þann hátt sem hún telur viðeigandi fyrir bamið.
I handleiðslu4 áttaði ég mig smám saman betur á hvemig skynjtm mín
á sjálfri mér tengdist oft og tíðum ómeðvituðum hugarheimi Sólveigar.
Oft var Sólveig í hlutverki gagnrýnu móðurinnar sem vildi að ég væri allt
öðruvísi og ég upphfði mig eins og vansælt bam sem getur ekki borið
hönd ydir höfuð sér. Stundum var ég í hlutverki skilningsríku móðurinn-
ar sem var eina manneskjan sem skildi tungumál dóttur sinnar, en oftar
var ég sú fyrirlitlega sem hugsaði eingöngu um eigin hag og álit annarra
og lét sig líðan Sólveigar einu gilda. Til þess að ná áttum varð ég að fylgj-
ast vel með breytingum á líðan minni í viðtölunum og taka eftir hugsun-
um sem kunnu að virðast úr lausu lofti gripnar. Þá þurfti ég að leitast við
4 Handleiðsla (e. siiperuisiori) er veigamikill hluti sálgreiningamáms. Nemandi fundar
reglulega með kennara og fer með honum yfir viðtalstímana. Þá gefst m.a. tækifæri
til að skoða yfirfærshi, gagnyfirfærsiu og tengja efnivið sjúklings við fræðilegar
kenningar.
57