Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.05.2003, Side 77

SIGMUND FREUD OG TRÚARLÍFIÐ
stoltur af honum. En ekki var auðvelt að vera gyðingur þá, ekki frekar en
síðar. Gyðingarnir í Vínarborg munu hafa haldið sig mest út af fyrir sig
og blönduðust lítt kristnum mönnum. Gyðingaandúð var áberandi í Vín-
arborg, meiri en víða annars staðar. Rristnir litu niður á gyðinga, lítils-
virtu þá og héldu þeim frá embættum eftir því sem þeir gátu. Fyrir þessu
farm Sigmundur snemma. Vínarborg var að langmestu leyti kaþólsk borg
og kaþólikkar réðu þar lögum og lofum. Þeir voru því aðalkúgararnir.
Það var því lítil von til að Freud aðhylltist kaþólska trú, enda var ekki svo.
Yfirleitt hafði hann horn í síðu kaþólskunnar og lét þess stundum getið
hversu mjög hún hefði hamlað andlegum framförum og bælt niður
ffjálsa hugsun.
Eins og áður segir var Sigmundur Freud elsta barn af þriðja hjóna-
bandi föður. Faðir hans var mildur og hlýr maður, en líklega fremur að-
gerðalítill og lítill þáraflamaður. Hann var lrka orðinn nokkuð aldraður
þegar Sigmundur fór að vaxa úr grasi. Móðirin var hins vegar ung, fal-
leg, gáfuð og atorkusöm. Sigmundur var mikið eftirlætisbarn beggja for-
eldra ekki síst móður. Yngri systkinin htu upp til hans. Og hann var ekki
orðinn gamall þegar hann var orðinn eins konar forsjá heimilisins, eftir
að bræður hans fóru að heiman, og engum ráðum var ráðið, án þess að
álits hans væri leitað. Þannig var það raunar alla tíð meðan foreldrar hans
hfðu og systkini hans voru heima. Freud ólst þannig upp við tilfinninga-
legt öryggi, mikla fjölskyldusamheldni og að borið væri fullt traust til
hans, enda brást hann því aldrei. Við þessar aðstæður öðlaðist hann gott
sjálfstraust og vandist því að treysta á skynsemi sína. Þetta varð honum
þeim mun auðveldara, að honum gekk frábærlega vel í skóla. Hann var
alltaf efstur í sínum árgangi fram að stúdentsprófi og naut dálætis kenn-
ara sinna. I menntaskóla fékk hann trausta undirstöðu í fornmálunum,
grísku og latínu og tók jafnframt snemma að lesa sér til um forna menn-
ingu. Hann var raunar gríðarlegur lestrarhestur alla tíð.
Þetta sem nú hefur verið sagt hlýtur að renna stoðum undir það að
Freud varð eindreginn skynsemistrúarmaður og vonaðist til að maðurinn
ætti eftir að þroskast svo að hann léti skynsemina ráða lífi sínu og gerð-
um. Guðstrú taldi hann snemma órökrétta, hemil á sálræna þróun og til-
heyra þroskastigi menningar, sem maðurinn hlyti að hefja sig yfir er tím-
ar liðu. Einhvem tíma lét hann þess getið, að hann hefði aldrei fundið til
neins, sem kallast getur trúarþörf.
75